इचलकरंजीतील यंत्रमाग कामगाराच्या मुलाचे अलौकिक संशोधन, धान्य आयात निर्यातसाठी मोठे वरदान
अमेरिकेतील “टेस्टिंग फोर लाईफ” या जागतिक पुरस्कारासाठी निवड
“टेस्टिंग फॉर लाईफ” पुरस्कार मिळविणारे डॉ. रविराज शिंदे पहिले भारतीय संशोधक विद्यार्थी
संजय खूळ / इचलकरंजी
इचलकरंजीच्या यंत्रमाग कामगाराच्या मुलाने अन्नधान्यातील रासायनिक मात्रेचे प्रमाण शोधणारे वैशिष्टपूर्ण पद्धत विकसित केली आहे. अॅग्रोकेमिकल्स अँड पेस्ट मॅनेजमेंटमध्ये संशोधन केलेल्या डॉ. रविराज चंद्रकांत शिंदे यांना ए.ओ.ए.सी. इंटरनॅशनल, मॅरीलॅड, युनायटेड स्टेट्स ऑफ अमेरिका ने “टेस्टिंग फोर लाईफ” ह्या जागतिक पुरस्कारासाठी निवड केली आहे. हा जागतिक पुरस्कार मिळवणारे डॉ रविराज शिंदे हे पहिले भारतीय संशोधक विद्यार्थी आहेत.
डॉ. रविराज यांनी संशोधनामधे तृणधान्य, डाळी, शेंगदाणे, काजू व त्यांपासुन प्रक्रिया केलेले उत्पादनामधे रसायनांच्या उर्वरित अंश तपासणी साठीच्या नवीन पद्धती विकसीत केल्या आहेत. ज्यासाठी कमी खर्च व कमी वेळ लागतो. यामुळे शेतकर्यांयना आयात किंवा निर्यात करताना मदत होणार आहे.रविराज यानी इचलकरंजीच्या ए एस सी महाविद्यालयात रसायनशास्त्र मध्ये पदवी तर शिवाजी विद्यापीठात अॅग्रोकेमिकल्स अँड पेस्ट मॅनेजमेंटमध्ये पदव्युत्तर शिक्षण पूर्ण केले आहे.
अन्नधान्य आयात किंवा निर्यात करत असताना, प्रत्येक देशामध्ये त्या रसायनांची, कमाल अंश मर्यादा ठरवले आहे. त्या देशात किटकनाशक उर्वरित अंश नियंत्रणा बाबतचे निकषअत्यंत कडक केले आहेत. अनेक देशामध्ये आयात/निर्यात करत असताना त्या रसायनांचा अंश तपासला जातो. जर त्या रसायनाची कमाल अंश मर्यादा ठरवलेल्या मर्यादेपेक्षा कमी असेल तरच आपण अन्नधान्य व खाद्य निर्यात किंवा आयात करू शकतो.
कमाल मर्यादेपेक्षा जास्त किंवा कमी आहे का याच्या तपासणी शिवाय शेतकरी या अन्नधान्याची निर्यात,आयात करू शकत नाहीत. जे रसायन शेतकरी वापरतात, त्यांचा अंश तपासण्या च्या पद्धती मर्यादित व कमी होत्या, त्यामुळे डाॅ. रविराज यांनी त्यांच्या संशोधनामधे तृणधान्य, डाळी, शेंगदाणे, काजू व त्यांपासुन प्रक्रिया केलेले उत्पादनामधे रसायनांच्या उर्वरित अंश तपासणी साठीच्या नवीन पद्धती विकसीत केल्या आहेत. तसेच या संशोधनाचा उपयोग देशाच्या अन्न तपासणी प्रयोग शाळेना अन्नामधील रसायनांची कमाल अंश मर्यादा तपासणी साठी होतोय.
डॉ. रविराज याचे संशोधन शेतकर्यांसाठी ऊपयोगी ठरणार आहे. शिवाजी विद्यपीठाने त्यांना डॉक्टरेट पदवी बहाल केली आहे.वरील संशोधन त्यांनी पुणे येथील, राष्ट्रीय संप्रेषण परामर्श प्रयोगशाळा, राष्ट्रीय द्राक्ष अनुसंधान केंद्र, मांजरी (पुणे) येथे केलेले आहे. या संशोधन कार्यासाठी त्यानां डाॅ. कौशिक बॅनर्जी आणि डाॅ. पंडित शिरगावे याचे मार्गदर्शन मिळाले. त्यांना वेळोवेळी डाॅ. सुपर्ना बॅनर्जी याचे मार्गदर्शन आणि पाठिंबा मिळाला डॉ रविराज यांची जागतिक पुरस्कारासाठी निवड केली गेली आहे. 27 आॅगस्ट ते 2 सप्टेंबर 2021 या कालावधीत मध्ये ए.ओ.ए.सी. इंटरनॅशनल काॅनफरन्स, बोस्टन (युनायटेड स्टेट्स ऑफ अमेरिका) येथे डाॅ. रविराज शिंदे यांना पुरस्कार प्रदान करण्यात येणार आहे.यासाठी जगातील 5 संशोधकांची निवड करण्यात आली असून त्यात डों.रविराज यांचा समावेश आहे.
तपासणीच्या सोप्या पद्धतीचे संशोधन मी विकसित केलेले 2 तपासणी च्या पद्धती फूड सेफ्टी स्टँडर्डस अथॉरिटी ऑफ इंडिया (एफएसएसएआय) ने त्यांच्या अधिकृत फूड टेस्टिंग यादीमध्ये समाविष्ट केल्या आहेत.पुर्वी तपासणी करताना काही रसायनांच रूपांतर हे त्याच्या मेटाबोलाइट मध्ये होत होते. अशा किचकट रासायनिक तपासणी साठी मी नवीन तपासणीच्या पद्धती शोधुन काढल्या. त्यामध्ये त्यांचे रूपांतर हे त्याच्या मेटाबोलाइट मध्ये न होता, त्याच्या मुळ रूपात तपासणी करू शकतो.तसेच काही रसायनांच्या तपासणी साठी डेरीवाटीझेशनसारखी किचकट पद्धत वापरली जात होती. त्या साठी मी डेरीवाटीझेशन न करता डायरेक्ट तपासणी ची सोपी पद्धत विकसित केली. डॉ. रविराज शिंदे |