अध्याय चोविसावा
उद्धवा, भक्तीची थोरवी मोठी आश्चर्यकारक आहे. अनन्य भक्ताच्या मनातील स्त्रीपुरुष भेद संपूर्ण गेलेला असतो. त्यामुळे तो भक्त सर्व प्राणिमात्रांच्या ठिकाणी मलाच पाहतो. रामनामापुढे तो विघ्नाची फिकीर करत नाही. मोठे संकट पुढे उभे राहिले असताही तो श्रीहरीचे नामस्मरण करीत असतो. अशी एकनि÷ प्रीती पाहिली म्हणजे मी लक्ष्मीपती त्याला सर्वस्वी भुलून जातो आणि मग त्याचे कुळ किंवा जाती ह्याच्याकडे लक्ष न देता त्याच्या घराकडे धाव घेतो. त्यांचे घरच मी वैकुंठ करून सोडतो. तेथे ज्ञानाची पहाट फुटते आणि संतांचे समुदाय जमू लागतात.
माझ्या रामनामापुढे सुखदुःखांच्या द्वंद्वाचा त्रासदायकपणा शिल्लकच राहात नाही. अशी माझी भक्ती पाहिली, की आत्मशांती अत्यंत प्रेमाने त्यांच्याकडे धावत येते आणि तेथे येऊन ती प्रसन्न झाली की, तिला परत जावयाची आठवणसुद्धा होत नाही. सायुज्यादी ज्या चार मुक्ती आहेत, त्या स्वतः तेथे त्यांच्या सेवेला येतात, ते जेथे विषयसेवन करू लागतात, तेथे सायुज्यमुक्तीच त्यांची सेवा करीत असते.
ऋद्धिसिद्धी त्याच्या घरच्या दासी होऊन राहतात, तरी तो त्या सिद्धींची इच्छा धरीत नाही. त्याचा सर्व भरंवसा माझ्या भक्तीवरच असतो. अशी निश्चयाने केलेली भक्ती पाहिली म्हणजे मीही त्याच्यावर अनन्य प्रीती करतो. भक्त जिकडे वाट पाहतात, तिकडे मी लक्ष्मीकांत स्वतः प्रकट होतो. भक्त सहज जे बोलू लागतो, ते त्याचे बोलणे मीच स्वतः होतो. त्याच्या बोलण्यामध्ये अंतर्बाह्य मीच शब्दार्थरूपाने राहात असतो. तो मौजेने खडे खेळू लागला, तर ते खडेसुद्धा मलाच व्हावे लागते. तो कृपाळूपणाने ज्याच्याकडे पाहील, त्याचे बळकट संसारबंध मी तोडून टाकतो.
जिकडे दृष्टीचा रोख फिरवील, तिकडे मी सुखाचीच सृष्टी करून सोडतो. तो ज्याचा उद्धार करावा असे म्हणेल, त्याला मी आपल्या पदावर नेऊन बसवितो अल्पसे जरी संकट प्राप्त झाले, तरी ते नाहीसे करावयास मी स्वतः धावत सुटतो. त्याचे नाम जे कोणी घेतात, त्यांना मी पूर्णपणे उद्धरतो. तान्ह्य़ा मुलाची चिंता जशी आईला असते, त्याप्रमाणेच भक्तांची चिंता मला असते. त्यांची सेवाचाकरी करायला मला बिलकुल कमीपणा वाटत नाही. आई जसे बालकाचे लाड पुरविते, त्याप्रमाणेच ते माझे लडिवाळ आहेत. मी त्यांचे लळे पुरवितो. त्यांचे प्रेमच मला गोड वाटते.
इतर उपचारांची इच्छाच मला नाही. मी शरीर आणि तो माझा आत्मा होय. प्रेमळ भक्तच आम्हांला आवडत असतो. भक्तीचा महिमा कितीही थोर असला तरी प्रेमळावर त्याची मात्रा चालत नाही. प्रेमळाच्या ठिकाणींच मर्यादा संपते. त्याहून भक्तीचा महिमा आणखी वाढत नाही. त्याचा कदाचित काळ संहार करील, म्हणून त्याच्या आत आणि बाहेर मी आपल्या अंगाचा किल्लाच तयार करतो. इतके प्रेमळाचे मला पूर्ण प्रेम आहे. अशा स्थितीत काळाच्या भीतीमुळेच मी आपल्या भक्तांना ब्रह्मस्वरूपाच्या मार्गाला लावितो आणि असे ते माझे भक्त अत्यंत काळजीपूर्वक मी आपल्या स्वरूपात पूर्ण आत्मसुखी करून ठेवतो. अशा भक्तांचे जे स्वाभाविक कृत्य असते, तेच माझे प्रीतीचे पूजन होय. तो जे पाहतो तेच माझे दर्शन होय. आणि तो जे काय बोलतो तेच माझे खरे स्तोत्र होय. तो स्वतः भोजन करतो तेच मला नैवेद्य समर्पण केल्याप्रमाणे होते. त्याची निद्रा तीच माझी पूर्ण समाधी होय. त्याच्या डोळय़ांची जी उघडझाप चालते, तीही मला फार प्रिय वाटते. त्याच्या श्वासोच्छ्वासाची आंदोलने मला फार सुख देतात.
भक्तांच्या शरीराची जी स्वाभाविक स्थिती असते, तेणेकरून तर मी लक्ष्मीपती फारच आनंदित होतो. असे प्रेमळ भक्त मला आवडतात. माझ्या भक्तांवर माझी एकनि÷ प्रीती असते जे भक्त चारही पुरुषार्थाना शिवत नाहीत आणि चारही मुक्तींना दूर लोटून प्रेमळपणाने माझीच भक्ती करतात, ते माझे भक्त मलाच पावतात.
क्रमशः