प्रतिनिधी/ नवारस्ता
या वर्षीच्या तुफान अतिवृष्टीमुळे कोयना धरण पात्रात डोंगररांगावरून मोठय़ा प्रमाणात दगड-माती वाहून आली असल्याने अत्यंत पवित्र व राष्ट्रवर्धिनी असणाऱया कोयना धरणातील पाण्याचा रंग बदलून शुभ्र पाणी गढूळ झाल्याचे सध्या दिसत आहे. त्यामुळे यावर्षी कोयना धरणात मोठय़ा प्रमाणात गाळाचे प्रमाण वाढले असण्याची शक्यता वर्तवली जात आहे.
महाराष्ट्राची भाग्यलक्ष्मी असणाऱया कोयना धरणाची पाणी साठवण क्षमता 105.25 टीएमसी असून धरणातील 5.12 टीएमसी पाणीसाठा हा मृत म्हणून जाहीर आहे. या धरणातील पाण्यापासून राज्याची वीज तसेच सिंचनाची गरज भागविली जाते. एकटय़ा कोयनेतून राज्याला सुमारे 2 हजार मेगावॅट इतकी वीज निर्मिती केली जाते. त्यासाठी धरणातील 67.25 टीएमसी इतक्या पाण्याचा वापर केला जातो.
शिवाय पूर्वेकडील सिंचनासाठी धरणातील 30 टीएमसी पाण्याचा वापर करून शेती आणि शुभ्र पाणी देऊन पिण्याच्या पाण्याची तहानही याच धरणातील पाण्यामुळे भागविली जाते. आजपर्यंत राष्ट्रवर्धिनी आणि पवित्र समजले जाणारे कोयनेचे पांढरे शुभ्र पाणी सध्या गढूळ झालेले दिसत आहे. धरण पाणलोट क्षेत्रात झालेल्या मोठय़ा प्रमाणात भूस्खलनाने कोयनेचे पाणी माती मिश्रित गढूळ झाले आहे.
धरणात मोठय़ा प्रमाणात माती आली आहे. त्यामुळे धरणातील पाण्याची जागा आता लाल मातीने घेतली असल्याने धरणातील पाण्याचा रंग पांढऱया शुभ्र पाण्याऐवजी मातकट लाल बनला आहे. यामुळे केवळ कोयना वासियांनाच नव्हे तर संपूर्ण कोयना कृष्णा काठच्या गावांना धरण उशाशी असून ही शुद्ध पाण्यासाठी ऐन पावसाळ्यात भटकंती करावी लागत आहे.
आजपर्यंत कोयना धरणातून करण्यात येणाऱया पाण्याचा विसर्ग सुरू केल्यानंतर कोयना नदीपात्रात शुभ्र दुधाळ फेसच जणू कोसळतोय, असे चित्र असायचे. मात्र सध्या धरणातून जो विसर्ग सुरू आहे तो पाहिल्यास धरणातून पांढऱया पाण्याऐवजी लाल पाणी कोसळतेय असेच चित्र दिसत आहे. त्यामुळे दुधाचा रंग मातीने घेतला असल्याचे दिसत आहे.
प्रचंड प्रमाणात झालेले भूस्खलन हेच कारण
यावर्षी कोयना पाणलोट क्षेत्रात तुफानी पावसाची नोंद झाली. कमी वेळात जास्त पाऊस झाल्याने भूस्खलन होण्याच्या घटना घडल्या. नागरी वस्तीलगत झालेले भूस्खलन निदर्शनास आले असले तरी रानावनात, डोंगरात, धरणाच्या पाणलोट क्षेत्रातही प्रचंड भूस्खलन झाले असण्याची शक्यता आहे. त्यामुळे डोंगरातील लाल माती पाण्याबरोबर वाहून नदीचा रंग बदलल्याचे दिसत असल्याचे तज्ञांनी सांगितले.