13 घाटांवरून घेतलेल्या 67 नमुन्यांचा आरटी-पीसीआर अहवाल निगेटिव्ह
वृत्तसंस्था / वाराणसी
उत्तर प्रदेशपासून बिहारपर्यंत गंगा नदीच्या पाण्यात कोरोनाचा विषाणू नाही. गंगानदीच्या 13 घाटांवरून घेण्यात आलेल्या सर्व 67 नमुन्यांचा आरटी-पीसीआर अहवाल निगेटिव्ह आला आहे. पण गंगाजलमध्ये हानिकारक बॅक्टेरिया आढळून आल्या आहेत. पाण्यात ऑक्सिजनची कमतरता दिसून आली आहे. दिलासाजनक बाब म्हणजे जलचरांवर याचा कुठलाच प्रतिकूल प्रभाव पडणार नाही. आयआयटीआरने (भारतीय विषविज्ञान संशोधन संस्था) लखनौने दोन टप्प्यात हे परीक्षण केले होते. याचा अहवाल केंद्र सरकारला पाठविण्यात आला आहे.
नॅशनल मिशन फॉर क्लीन गंगाने उत्तर प्रदेश आणि बिहारच्या प्रदूषण नियंत्रण मंडळ आणि आयआयटीआर लखनौला गंगाजलच्या परीक्षणाची जबाबदारी सोपविली होती. पहिल्या टप्प्यात 24 मे ते 6 जूनपर्यंत नमुने घेण्यात आले. दुसऱया टप्प्यात 10 जून ते 21 जूनपर्यंत नमुने मिळविण्यात आले. त्यानंतर अंतिम अहवाल तयार झाला आहे.
13 शहरांमधून घेतले नमुने
उत्तरप्रदेश आणि बिहारच्या 13 शहरांमधून नमुने घेण्यात आले होते. यातील 12 ठिकाणी गंगा तर एका ठिकाणी यमुना नदीतून नमुना घेण्यात आला होता. या सर्व नमुन्यांचा आरटी-पीसीआर अहवाल निगेटिव्ह राहिला आहे. पण काही फिजिको केमिकल्स मापदंडांपेक्षाही अधिक आढळून आली आहेत.
स्नानयोग्य नाही गंगा
आयआयटीआरचे वरिष्ठ वैज्ञानिक पीपीई किट परिधान करून नमुने गोळा करत होते. काही ठिकाणी नौकेवरून भर प्रवाहातून नमुने मिळविण्यात आले आहेत. वैज्ञानिकांच्या संशोधनात गंगाजलमध्ये बीओडी म्हणजेच बायोकेमिकल ऑक्सिजन डिमांड मापदंडांपेक्षाही अधिक आढळून आले आहे. अनेक ठिकाणी तर एक लिटर पाण्यात 20-25 मिलिग्रॅमपर्यंत राहिले. नदीच्या एक लिटर स्वच्छ पाण्यात बीओडीची पातळी 3 मिलिग्रॅमपेक्षा कमी असावी. पण यामुळे जलचरांना कुठलाच धोका नाही, तरीही या पाण्याने स्नान करणे नुकसानीचे ठरू शकते असे वैज्ञानिकांनी स्पष्ट केले आहे.
3 घटकांवर झाले परीक्षण…
फिजिको केमिकल पॅरामीटर्समध्ये पीएच, कलर, डिसॉल्वड ऑक्सिजन (डीओ), बायोकेमिकल ऑक्सिजन डिमांड (बीओडी), केमिकल ऑक्सिजन डिमांड (सीओडी), नायट्रेट, क्लोराइड, अमोनियम नायट्रोजन, टोटल फॉस्फरसचे परीक्षण करण्यात आले. बॅक्टोरियोलॉजिकल पॅरामीटर्समध्ये टोटल कॉलीफॉर्म्स, फीकल कॉलीफॉर्म्स, ई-कोलाई आणि फीकल स्ट्रेप्टोकोकीचे परीक्षण करण्यात आले आहे. कोविड आरटी-पीसीआर परीक्षणही पार पडले आहे.
वैज्ञानिकांचे निष्कर्ष
ई-कोलाई ः याचे अस्तित्व प्रत्येक नमुन्यात आढळले आहे. ई-कोलाई एक बॅक्टेरिया असून जो माणूस आणि प्राण्याच्या शरीरात नेहमीच असतो. याचे बहुतांश प्रकार नुकसान पोहोचवित नाहीत. पण काही प्रकार पोटदुखी आणि अतिसार यासारखी लक्षणे निर्माण करतात. अनेकदा या बॅक्टेरियामुळे किडनाला मार बसतो आणि संबंधिताचा मृत्यू ओढवतो.
फीकल स्ट्रेप्टोकोकी ः हा बॅक्टेरिया उन्नाव, वाराणसी, प्रयागराज, गाजीपूर, कानपूरमध्ये घेण्यात आलेल्या गंगानदीतील नमुन्यांमध्ये आढळला आहे. तर बिहारच्या सारणमध्ये एक आणि भोजपूरमध्ये तीन नमुन्यांमध्येही स्ट्रप्टोकोकीचे अस्तित्व दिसून आले आहे. हा एक धोकादायक प्रकारचा बॅक्टेरिया आहे. याला इंटेस्टाइन इन्फेक्शनचे मुख्य कारण मानले जाते. याचबरोबर पोट, आतडय़ांशी संबंधित आणि अनेक अन्य डिसऑर्डरही निर्माण करतो.
नदीचीही आरटी-पीसीआर
मानवी शरीरात कोरोना परीक्षणासाठी आरटी-पीसीआर चाचणीची गरज भासते आणि गंगेतही या घातक विषाणूचा अंश पाहण्यासाठी वैज्ञानिकांना याच आरटी-पीसीआर चाचणीची मदत घ्यावी लागली. हीच पद्धत जगभरात वापरली जात आहे.