एकाच दिवशी दोन-तीन बिगबजेट चित्रपट प्रदर्शित झाल्याने बॉक्स ऑफिसवर संघर्षाची चर्चा अनेकदा अनुभवाला आली आहे. परंतु हा संघर्ष चित्रपटांच्या प्रदर्शनावरून एवढय़ा लवकर ओटीटीवरही होईल असे वाटले नव्हते. कोरोना काळात ओटीटीवर (ओवर द टॉप) फीचर फिल्म्सच्या डिजिटल प्रदर्शनांचे सत्र आता सुरू झाले आहे. 31 जुलै रोजी तर ओटीटीवर एकाच दिवसात तीन चित्रपट प्रदर्शित झाल्याने ओटीटी व्यासपीठ मनोरंजनाचे नवे ठिकाण होण्याच्या दिशेने वाटचाल करत असल्याचा संदेश मिळाला आहे. याचबरोबर चित्रपटगृहांप्रमाणे डिजिटल प्रदर्शनातही चित्रपटांमध्ये परस्पर चढाओढ दिसून येत राहणार आहे.
31 जुलै रोजी अभिनेत्री विद्या बालन यांचा ‘शकुंतला देवी’ हा चित्रपट अमेझॉन प्राइम व्हिडिओवर प्रदर्शित झाला. तर नवाजुदीन सिद्दीकी, राधिका आपटे यांचा ‘रात अकेली है’ नेटफ्लिक्सवर आणि कुणाल खेमू याचा ‘लूटकेस’ हॉस्टस्टारवर प्रदर्शित झाला होता. त्यानंतर अक्षय कुमार याचा लक्ष्मीबॉम्बही ओटीटीवर प्रदर्शित झाला आहे. तत्पूर्वी सुशात सिंग राजपूतचा अंतिम चित्रपट ‘दिल बेचारा’ला डिस्ने हॉटस्टारवर ज्याप्रकारे प्रेक्षकांचा मिळालेला प्रचंड प्रतिसाद पाहून प्रत्येकाला सुखद धक्का बसला आहे.
24 जुलै रोजी ‘दिल बेचारा’च्या पहिल्या स्ट्रीमिंगपासूनच प्रेक्षकांनी हा चित्रपट पाहण्यास दाखविलेले स्वारस्य चित्रपटांचे डिजिटल प्रदर्शन हे चित्रपटगृहातील प्रदर्शनापेक्षाही अधिक लोकप्रियता मिळवू शकते हे दर्शविते. कोरोना काळात सर्व चित्रपटगृहे बंद असताना देशात डिजिटल चित्रपटांचे एक नवे युग सुरू झाले आहे. याची पहिली मोठी सुरुवात 12 जून रोजी अमिताभ बच्चन, आयुष्मान खुराना यांच्या ‘गुलाबो सिताबो’ या चित्रपटापासून झाली होती. याच क्रमात ‘दिल बेचारा’ हा डिजिटल व्यासपीठावर प्रदर्शित होणारा दुसरा प्रमुख चित्रपट होता.
ओटीटीवर प्रदर्शित या दोन्ही चित्रपटांनी चांगली लोकप्रियता मिळविली. याचबरोबर 31 जुलै रोजी प्रदर्शित तिन्ही चित्रपटांमध्येही प्रेक्षकांची चांगलीच रुची दिसून आली आहे. ओटीटी त्यापूर्वी केवळ स्वतःच्या वेब सीरिजसाठी चर्चेत असायचे, परंतु आता तेथेही फीचर फिल्मचे वर्चस्व निर्माण होणार असल्याचे स्पष्ट झाले आहे. चित्रपटांच्या डिजिटल प्रदर्शनाने निर्मात्यांना लाभ होणार असला तरीही चित्रपटगृहांच्या वर्चस्वावरील हे आक्रमण देखील आहे.
ओटीटीवर चित्रपटांचा पूर
डिजिटल व्यासपीठांवर आता फीचर फिल्म्सचा पूर येऊ लागला आहे. 29 जून रोजी डिस्ने प्लस हॉटस्टारने 7 मोठे चित्रपट प्रदर्शित करण्याची घोषणा केल्यावरच याचे संकेत मिळाले होते. या 7 चित्रपटांपैकी ‘दिल बेचारा’ आणि ‘लूटकेस’ अक्षय कुमार आणि कियारा अडवाणी यांचा ‘लक्ष्मी बॉम्ब’, महेश भट्ट दिग्दर्शित ‘सडक-2’ हे प्रदर्शित झाले आहेत. विद्युत जामवाल याच्या ‘खुदा हाफिज’ चित्रपटानेही प्रेक्षकांची मोठी पसंती मिळविली आहे. अजय देवगण, संजय दत्त आणि सोनाक्षी सिन्हा यांचा ‘भूज-द प्राइड ऑफ इंडिया’ हा चित्रपट अद्याप प्रदर्शित व्हायचा आहे. तसेच अभिषेक बच्चन, इलियाना डी क्रूज आणि निकिता दत्ता यांचा ‘ द बिग बुल’ हा चित्रपटही प्रदर्शित होणार आहे.
नेटफ्लिक्सही शर्यतीत
हॉटस्टारनंतर ओटीटीचे आणखी एक मोठे व्यासपीठ नेटफ्लिक्सनेही अनेक चित्रपटांच्या प्रदर्शनाची तयारी केली आहे. नेटफ्लिक्सने अभिषेक बच्चन, राजकुमार राव आणि फातिमा शेख यांचा ‘लूडो’ चित्रपट प्रदर्शित केला आहे. बॉबी देओल यांचा ‘क्लास ऑफ 83’, यामी गौतम आणि विक्रम मैसी यांचा ‘गिन्नी वेड्स सन्नी’ या चित्रपटांनी प्रेक्षकांची पसंती मिळविली आहे. तर संजय दत्त याचा ‘तोरबाज’ लवकरच प्रदर्शित होणार आहे. अनिल कपूर याचा ‘एके वर्सेज एक’ शबाना आझमी यांचा ‘काली खूही’, नवाजुद्दीन सिद्दीकी आणि श्वेता प्रसाद यांचा ‘सीरियस मॅन’ हेही प्रदर्शनाच्या वाटेवर आहेत. जान्हवी कपूर हिच्या ‘गुंजन सक्सेना-द कारगिल गर्ल’ला मात्र फारशी पसंती मिळाली नाही.
अन्य ओटीटी प्लॅटफॉर्म
काही आणखीन अन्य ओटीटी प्लॅटफॉर्म्सवर महत्त्वाचे चित्रपट प्रदर्शित होणार आहेत. तर चित्रपटजगातत विशेष स्थान बाळगणाऱया शेमारूनेही 31 जुलैपासून ‘शेमारुमी बॉक्स ऑफिस’ या नावाने स्वतंत्र ओटीटी प्लॅटफॉर्म सुरू केला आहे. या सर्व घडामोडी चित्रपटांचा रुपेरी पडदा आणि टीव्हीच्या छोटय़ा पडद्यानंतर ओटीटी प्लॅटफॉर्मही चित्रपट आणि मनोरंजनाचा तिसरा पडदा म्हणून वेगाने उदयास येत असल्याचे दर्शवितात.
प्रयोग यशस्वी होण्याची चिन्हे
मार्चनंतर कोरोनाचे लांबलेले संकट पाहता प्रदर्शनासाठी सज्ज असणाऱया चित्रपटांच्या निर्माते-दिग्दर्शकांना दिवसाच तारे दिसणे स्वाभाविक होते, चित्रपट प्रदर्शित न झाल्याने त्यांचा खर्च वाढत चालला होता. अशा स्थितीत काही निर्मात्यांना चित्रपट डिजिटल प्लॅटफॉर्म्सवर प्रदर्शित करण्याचा प्रस्ताव मिळाला तर काही निर्मात्यांनी यात स्वतःचे स्वारस्यही दर्शविले आहे. पाहता-पाहता आता अनेक निर्माते चित्रपटगृहांसाठी निर्माण करण्यात आलेले स्वतःचे चित्रपट डिजिटल प्रदर्शनासाठी तयार झाले आहेत. प्रारंभी चित्रपटांच्या डिजिटल प्रदर्शनाचा प्रयोग यशस्वी होणार की नाही असे आव्हान होते. अमिताभ बच्चन यांचा ‘गुलाबो सिताबो’ या प्रयोगाच्या रुपात सर्वप्रथम ओटीटीवर आला होता. ‘चित्रपटक्षेत्रात 1969 मध्ये प्रवेश आणि आता 2020 मध्ये 51 वर्षे झाली आहेत. या वर्षांमध्ये अनेक बदल आणि आव्हाने पाहिली आहेत. आता आणखी एक आव्हान, डिजिटल प्रदर्शन’ असे उद्गार अमिताभ यांनी त्यावेळी काढले होते.
चित्रपटांचे डिजिटल प्रदर्शन यशस्वी होत असल्याचे पाहून आता दररोज कुठला न कुठला चित्रपट ओटीटीवर दाखल होऊ लागला आहे. भविष्यात बिग बजेट असलेले चित्रपटही डिजिटल सिनेमाच्या नव्या अवतारालाच स्वतःची पहिली पसंती देऊ शकतात. असे घडल्यास आगामी काळात डिजिटल सिनेमा स्वतःचे एक मोठे साम्राज्य प्रस्थापित करणार आहे. परंतु चित्रपटगृह पूर्णपणे सुरू होईपर्यंतच डिजिटल सिनेमाची लोकप्रियता राहणार का हा प्रश्न आहे.
चित्रपटगृह अन् डिजिटल दोन्हीही चालणार
या संकटकाळात डिजिटल प्रदर्शन एक स्वागतयोग्य सुरुवात आहे. ओटीटी प्लॅटफॉर्म्समुळे चित्रपटसृष्टीला मोठा लाभ होणार आहे. देशात चित्रपटगृहांची संख्या आहे, पूर्ण वर्ष लवकरच आरक्षित होत असल्याने अनेक चित्रपटांना प्रदर्शनासाठी वर्षभर मोठा संघर्ष करावा लागतो. परंतु आता ओटीटी चित्रपटांच्या प्रदर्शनाचे माध्यम आणि एक चांगली संधी देखील असल्याचे उद्गार स्टार आणि डिस्ने इंडियाचे अध्यक्ष उदय शंकर यांनी काढले आहेत.
दीर्घ कालावधीत लाभच
ओटीटी प्लॅटफॉर्म्समुळे दीर्घ कालावधीत मोठा लाभ होणार आहे. चित्रपटगृह उपलब्ध न होणारे चित्रपट ओटीटीवर प्रदर्शित होऊ शकतील. यातून मोठय़ा संख्येत कलाकार, निर्माते, दिग्दर्शक आणि लेखक या सर्वांना लाभ होणार आहे. चित्रपटांना डिजिटल व्यासपीठ मिळाल्याने देशात अधिक प्रमाणात चित्रपटांची निर्मिती सुरू होईल असे उदय शंकर यांनी म्हटले आहे. परंतु चित्रपटगृहचालक चित्रपटांच्या डिजिटल प्रदर्शनाने त्रस्त आहेत. यातून चित्रपटगृहात लोकांचे येणे बंद होईल. कारण चित्रपटगृहात पाहता येणारा चित्रपट आता त्यांना घरातच पहायला मिळेल असे त्यांचे म्हणणे आहे.
एकंदरीत आश्वासक
चित्रपटगृहात जाणे लोक बंद करणार नाहीत, स्थिती बदलल्यास, चित्रपटगृह सुरक्षित वाटू लागल्यास लोक तेथेच जातील. पण प्रत्येक चित्रपटासाठी प्रेक्षक चित्रपटगृहात जाऊ इच्छित नाही आणि जाऊही शकत नाही. याचमुळे आठवडय़ात एक चित्रपट घरात बसून पाहिला जाऊ शकतो, यात प्रेक्षकांचा आणि कलाकांराचाही फायदा आहे. यातून चित्रपटगृहांना कुठलेच नुकसान होणार नाही, कारण चित्रपटांचा खर्च आणि प्रेक्षक वाढल्यास एकंदरच चित्रपटसृष्टीचा आकार वाढणार असल्याचे उदय शंकर म्हणाले.
डिजिटल प्रदर्शन उत्तम पर्याय
सद्यस्थितीत ओटीटीवर चित्रपटांचे प्रदर्शन उत्तम पर्याय असल्याचे उद्गार सोनी पिक्चर्स नेटवर्क्स इंडियाचे व्यवस्थापकीय संचालक आणि मुख्य कार्यकारी अधिकारी एन.पी. सिंग यांनी काढले आहेत. सोनीचा स्वतःचा सोनी लिव हा डिजिटल प्लॅटफॉर्म आहे. तेथे 31 जुलै रोजी शकुंतला देवी हा चित्रपट प्रदर्शित झाला होता. या चित्रपटाला मोठी पसंती मिळाली होती. वेब सीरिजमुळे भारतात ओटीटीचा विस्तार पूर्वीपासूनच चांगला होता. तर आगामी दोन वर्षांमध्ये याचा महसूल दुप्पटीपेक्षा अधिक होणार आहे. सद्यकाळात याची उलाढाल 3 हजार कोटी रुपयांच्या आसपास आहे. परंतु 2022 मध्ये हा आकडा 7-8 हजार कोटी रुपयांवर पोहोचणार आहे.
चित्रपटगृहांनाच पहिली पसंती
कमी बजेट असलेले चित्रपटच ओटीटीवर प्रदर्शित होत आहे. परंतु चित्रपटगृहांनाच सदैव प्रेक्षकांची पहिली पसंती मिळणार आहे. महामारी संपल्यावर असेच घडणार असल्याचे उद्गार राकेश रोशन यांनी काढले आहेत. तर प्रख्यात चित्रपटनिर्माते बोनी कपूर यांनी डिजिटल प्रदर्शन हे आजच्या काळातील गरज असल्याचे नमूद केले आहे.
एकाधिकार संपुष्टात येणार
चित्रपटनिर्मात्यांची संस्था ‘इंडियन मोशन पिक्चर्स असोसिएशन’चे अध्यक्ष टी.पी. अग्रवाल हे चित्रपटांसाठी डिजिटल माध्यम उपलब्ध झाल्याने आनंदी आहेत. चित्रपटांच्या डिजिटल प्रदर्शनामुळे निर्मात्यांना मोठा दिलासा मिळणार आहे. आतापर्यंत चित्रपटगृहचालकांचा चित्रपटांच्या प्रदर्शनावर एकाधिकार होता. चित्रपटगृहांमध्ये चित्रपटांचे प्रोमो दाखविणे, पोस्टर प्रदर्शित करण्यासाठी स्वतंत्र शुल्क आकारले जात होते. कुठल्या चित्रपटाला पडदा उपलब्ध होणार, कोणाला नाही याचा निर्णय त्यांचाच असायचा. परंतु आता डिजिटल प्रदर्शनामुळे त्यांचा एकाधिकार राहणार नाही असे अग्रवाल म्हणाले.
वेगळय़ा धाटणीचे चित्रपट
चित्रपटांच्या प्रदर्शनापूर्वी निर्माते पूर्वी प्रचंड तणावात असायचे. प्रदर्शनासाठी चांगली तारीख मिळेल की नाही, चित्रपटाचा प्रचार कसा करावा, चित्रपट चालणार की नाही असे अनेक प्रश्न निर्मात्याला भेडसावत होते. परंतु आता निर्मात्याचे प्रदर्शनापूर्वीच प्रचारावर खर्च होणारे कोटय़वधी रुपये वाचणार आहेत. निर्मात्यांना डिजिटल प्लॅटफॉर्मवर चित्रपट देताच किती लाभ होणार हे स्पष्ट होणार आहे. प्रारंभिक दिवसांमध्येच डिजिटल चित्रपटांनी किती भरारी घेतली हे यातून निदर्शनास येते. कोरोनाकाळानंतरही डिजिटल प्लॅटफॉर्म्सवर चित्रपट प्रदर्शित होत राहणार आहेत. तसेच आता नव्या प्रकारचे अन् शैलीचे चित्रपट पूर्वीच्या तुलनेत अधिक प्रमाणात तयार होऊ लागतील.
– संकलन : उमाकांत कुलकर्णी