कोसलपती नग्नाजिताने भगवान कृष्णाची विधिपूर्वक पूजा करून प्रार्थना केली-हे जगत्पते नारायणा! आपण आपल्या स्वरूपभूत आनंदानेच परिपूर्ण आहात आणि मी एक तुच्छ मनुष्य मनुष्य आहे! मी आपली काय सेवा करू?
शुक म्हणे गा परीक्षिति । नृपाची देखोनि अमळभक्ति ।
कृपेनें तोषोनि कमलापति । बोले त्याप्रति सप्रेमें ।
आसनीं बैसोनि सुपूजित । मेघगंभीरवाचा वदत ।
परमानंदें हास्ययुक्त । षड्गुणवंत हरि बोले ।
महामुनी शुकदेव सांगतात-परिक्षिता! नग्नजिताने दिलेल्या आसनावर बसून त्यांनी केलेल्या पूजेने संतुष्ट झालेले भगवान हसत हसत मेघाप्रमाणे गंभीर वाणीने त्याला म्हणाले.
कृष्ण म्हणे गा राजेश्वरा । आम्हां क्षत्रियांचिया आचारा । याञ्चा परम निंद्यतरा । महर्षिंप्रवरिं निषेधिली । जन्मोनियां क्षत्रियकुळीं । जे सर्वदा स्वधर्मशाळी । तयां याञ्चा नाहीं बोलिली । शास्त्रकुशलीं सर्वज्ञीं । तथापि याचितों मी आपण। तुझिये सुहृदइच्छेकरून । तुझे जठरिंचें कन्यारत्न। मजलागून समर्पी । शुक्ल म्हणिजे द्रव्यमात्र । तदर्थ आम्ही न हों पात्र । तुवां प्रार्थिलें त्याचें उत्तर। इतुकेंचि सार जाणावें । द्रव्यदानाचें पात्र नाहों । कन्यायाचक आलों आहों । तुवां पुशिलें काय देवों । तरी हा निर्वाह जाणावा । ऐसी ऐकोनि भगवद्वाणी। राजा तोषोनि अंतःकरणीं । बोलता जाला तें तूं श्रवणीं । ऐकें करणी तत्कृत जे ।
भगवान म्हणाले-राजन! वास्तविक याचना करण्याचा क्षत्रियाला अधिकार नाही. आपल्या धर्माप्रमाणे वागणाऱया क्षत्रियाच्या याचनेची विद्वानांनी निंदा केली आहे. तरीसुद्धा मी आपल्याशी मैत्रीसंबंध प्रस्थापित करण्यासाठी आपल्या कन्येला मागणी घालतो. या बदल्यात काहीही शुल्क देण्याची आमच्यामध्ये प्रथा नाही. आम्ही द्रव्यदानासही पात्र नाही.
कृष्णाचे म्हणणे ऐकून नग्नाजिताला आनंद झाला व तो काय म्हणाला ते ऐका.
अचिंत्यगुणांचें एकातयन । लक्षूनि विश्वश्री आपण । आंगीं वसते अपायविहीन। संतोषोनियां सर्वस्वें।ऐसिया तुजहूनि अधिकतर । भो भो नाथ श्रे÷वर । कोण अन्य असे प्रियकर । हें तूं अंतर जाणसी । इह म्हणिजे या भूमंडळीं । कन्येसि ईप्सित नृपवरमौळी । ऐश्वर्यसंपन्न सद्गुणशाळी । कोण वनमाळी तुजहूनी । राज्यलक्ष्मीसी भुलती जन । ते लक्ष्मी भुलोनि सेवी चरण । यालागीं तुजहूनि कोण आन । असे संपन्न श्रे÷ वर । यावरी तूं जरी म्हणसी हरि । कन्या अर्पिजे विवाहगजरिं । यदर्थीं नियमाच्या उत्तरिं । समय मुरारि म्यां केला । कोण नियम कैसा समय । तो तुज कथितों परिसता होय । जाणती भूमंडळींचे राय । दुर्घट काय तें ऐक । तव दर्शना पूर्वीं आम्हीं । प्रतिज्ञासमय केला नियमीं । किमर्थ तो ही सात्वतस्वामी । तां हृत्पद्मी विवरावा । आम्हां क्षत्रियांचा हा धर्म । वीर्यशौर्यपरीक्षाकाम। स्वयंवरिं करूनि दुर्घट नियम । कन्याललाम मग द्यावें। कन्येयोग्य इच्छ़ुनि वर । पुरुषपरीक्षेकारणें घोर । प्रतिज्ञा केली म्यां दुर्धर । ते तूं सादर अवधारिं ।
Ad. देवदत्त परुळेकर