साठ-सत्तरच्या दशकात स्कूटर आणि बाईक नावाची प्रकरणे दुर्मिळ होती तेव्हाचे मजेदार दिवस आठवले की हसू येते. सायकल हे वाहन इतके लोकप्रिय होते की पुण्याला सायकलींचे शहर म्हटले जाई. खरे म्हणजे इतर शहरांत देखील त्या काळात सायकलींचीच मिरास असे. हिंदी सिनेमात देखील नायक-नायिका सायकलवरून हिंडत आणि प्रणय वगैरे करीत. ‘पडोसन’ सिनेमात सायराबानूचे आणि ‘तेरे मेरे सपने’ सिनेमात देव आनंद-मुमताजचे ही दोन आत्ता सहज आठवणारी गाणी. शाळेत असताना उन्हाळय़ाच्या सुट्टीत सायकल चालवायला शिकणे हा महत्त्वाचा उपक्रम असे. तेव्हाच्या छोटय़ा पुण्यातले बहुतेक पुणेकर शनिवार वाडय़ासमोरच्या पटांगणातच सायकल चालवायला शिकले असावेत. शनिवार वाडय़ासमोर सायकलींची दुकाने होती. तासाला एक आणा भाडे देऊन छोटी सायकल मिळे. मित्र लोक दोघात एक सायकल घेऊन मैदानावर जात. एक जण सायकलवर बसे. दुसरा त्याला धरून मागे पळत जाई. सायकल चालवायला शिकण्याआधी फक्त तिच्या पायडलशी मस्ती करण्याचा एक पाठ होता. त्याला हॉपिंग म्हणत. तो जमला की ‘टांग मारून’ सायकलवर ‘बसत’. सायकल शिकताना खाली पडून ढोपर फुटणे हा सार्वत्रिक अनुभव होता. धोतर-कोट किंवा लेंगा-पायजमा परिधान करून सायकलवर बसून ‘हपिसात’ जाताना प्रौढ माणसे पायांना ‘क्लिपा’ बांधून जात. साडी नेसलेल्या ललना लेडीज सायकल चालवीत. हल्ली स्कूटरस्वार मुलींच्या ओढण्या हवेत विहरताना अडकून अपघात होतात, तसे होत नसे. सायकल चालवताना हात सोडून चालवणे, डबल सीट चालवणे या गोष्टी म्हणजे मुलींसमोर धाडस दाखवण्याची प्रतीके होती. डबल सीट जाणे हा त्यावेळी गंभीर गुन्हा होता, डबल सीट जाताना पकडल्यावर पोलीस लोक खटलेदेखील भरायचे, सत्तरच्या दशकात कोर्टात केस गेली की सायकलचालक आणि डबल सीट बसलेला प्रवासी अशा दोघांना प्रत्येकी दहा रुपये दंड होई. उन्हाळय़ाच्या सुट्टीत सार्वजनिक मैदानावर काही हिरो चोवीस-अठ्ठेचाळीस वगैरे तास सायकल चालवण्याचे विक्रम करीत. ते बघायला जाणे ही मस्त करमणूक होती. तो विक्रमवीर रिंगणात गोलगोल सायकल चालवायचा. त्याचा सहकारी मागून धावत जाऊन त्याला पाणी पाजायचा किंवा फळे भरवायचा. कधी सायकलस्वार दोन्ही हात सोडून तोंड धुवायचा, केस विंचरायचा, दात घासायचा.
श्रीमंत बघे विक्रमवीराला पैसे द्यायचे. आम्ही फक्त शिट्टय़ा आणि टाळय़ा द्यायचो.