महामुनी शुकदेव परिक्षिती राजाला बाणासुराची कथा सांगताना पुढे म्हणतात – आपली प्रिय सखी उषा हिच्या मनातील गोड गुपित जाणल्या बरोबर चित्रलेखेच्या मनात तिच्याविषयी करुणा उत्पन्न झाली. ती म्हणाली – हे मृगनयनी, सखे उषे! तुझ्या मनातील गुपित मी जाणले. तू काही काळजी करू नकोस. या त्रिभुवनातील अत्यंत गुप्त जागी जरी तुझा प्राणवल्लभ लपलेला असला तरी मी त्याला शोधून काढीन व तुझ्या समोर हजर करीन. तो कोण, कसा दिसत होता? त्याची अंगकाठी, चेहरा कसा होता? त्याची काही रूपलक्षणे, वेशभूषा वगैरे सर्व काही तू जसे त्याला स्वप्नात पाहिलेस तसे मला सांग. चित्रलेखेचे म्हणणे ऐकून उषा रडू लागली. ती म्हणाली-हे चित्रलेखे! मी त्याला यापूर्वी कधीही पाहिलेले नाही. मी प्रथमच त्याला पाहिले. मी आजवर या कन्यावासात जणू बंदिस्त आहे. पर पुरुषांची आपली भेटही होत नाही. यापूर्वी मी इतर कुणी परपुरुषाला पाहिले नाही. मग तो अमक्या तमक्या सारखा दिसतो असे वर्णन करणे मला कसे शक्मय आहे?
पूर्वीं देखिला ऐकिला असे ।
तो नर स्वप्नामाजी जरी दिसे ।
जागृति झालिया कोणी पुसे ।
तरी अनायासें दावूं ये ।
पूर्वीं देखिला न ऐकिला ।
त्रैलोक्मयमोहनरूपाथिला ।
तेणें स्वप्नीं सुरत केला ।
तो दादुला केंवि दावूं ।
पुढती दिसता जरी नयनांसी।
तरी मी ओळखुन देतें त्यासी।
अगोचराची ओळखी कैसी ।
म्यां तुजपासीं सांगावी ।
यालागीं माझा मनोरथ ।
केंवि साधिसी तूं अघटित ।
यावरी चित्रलेखा म्हणत ।
पुरवीन आर्त खेद त्यजीं ।
उषा चित्रलेखेला पुढे म्हणाली – हे सखी! पूर्वी एखाद्या पुरुषाला पाहिले असेल किंवा निदान त्याच्याविषयी ऐकले असेल तर हाच तो असे सांगता येईल. पण मी त्याला यापूर्वी कधीही पाहिले नसल्याने त्याच्याबद्दल तुला काय व कसे सांगू? त्याची ओळख मी तुला कशी देऊ? अशा परिस्थितीत तू मला मदत कशी करणार व त्याला तू कशी शोधून काढणार? त्यावर चित्रलेखा म्हणाली – सखे! तू मुळीच दु:खी निराश होऊ नकोस. मी त्याला नक्कीच शोधून काढीन व तुझ्या मनातील इच्छा पूर्ण करीन.
ऐसें बोलूनि चित्रलेखा । हातीं घेऊनि रंगशलाका ।
पटीं लिहिती झाली देखा । समस्त लोकां निज हस्तें ।
प्रथम लिही अमरपुरी । शपें सहित सुरांच्या हारी ।
त्यांतें पाहोनि म्हणे य्री । नसे निर्धारिं तो येथें ।
मग लिहिला गंधर्वलोक । हाहाहूहूतुम्बुरुप्रमुख ।
नारदपर्वतादि अनेक । उषा नावेक त्यां पाहे ।
त्यामाजी न दिसे नरवैदूर्य । मग लिहिला सिद्धनिचय।
तोही सादर निरखूनि पाहे । न दिसे सोय त्यांमाजी ।
त्यावरी लिहिले दिव्य चारण । माजी न दिसे पुरुषरत्न।
त्यानंतरें पाताळभुवन । लिहिले संपूर्ण फणिवर्ग ।
Ad. देवदत्त परुळेकर