पोटातील क्षयरोग हा अन्य क्षयरोगांच्या तुलनेत अधिक धोकादायक राहू शकतो. या आजाराचे लवकर निदान होत नाही.
- हा क्षयरोग पोटातल्या कोणत्याही भागात होऊ शकतो आणि कोणत्याही वयात होऊ शकतो. सुरवातीला त्याची लक्षणे किरकोळ असल्याने त्याकडे दुर्लक्ष केले जाते. परंतु पोटातील क्षयरोग हा अन्य अवयवांवर परिणाम करतो तेव्हा त्याची तीव्रता जाणवू लागते.
- क्षयरोगाचा परिणाम हा फुफ्फुसावर होतो, हे सर्वांनाच माहित आहे. मात्र गेल्या काही काळापासून क्षयरोगाने आपल्या स्वरुपात बदल केला आहे.
- हा शरिरातील अन्य भागातही जसे की पोट, स्पायनल कॉर्ड, हाडं, मेंदू, यूटरस, ओव्हरीपर्यंत जातो. यास आपण एक्स्ट्रा पल्मोनरी टीबी असे म्हणतो. आपल्या देशात याचे रुग्ण वाढले आहेत.
- विशेष म्हणजे हा कोणत्याही वयातील व्यक्तीला होऊ शकतो. बाह्यरुपाने सामान्य वाटणार्या व्यक्तीला देखील हा टीबी होऊ शकतो.
धोकादायक कशामुळे?
टय़ूबरक्लोसिस हा एक वैशिष्टय़ेपूर्ण बॅक्टिरिया मायक्रोबॅक्टिरियम टय़ूबरक्लोसिसच्या संसर्गामुळे होतो. पोटातील टीबी हा कोणत्याही भागावर होऊ शकतो. हा लहान आतडी, मोठे आतडे, ऍपेंडिक्स, कोलन, रेक्टम आदींत होऊ शकतो. पोटातील क्षयरोगाचे निदान हे पहिल्या तीन महिन्यात झाले तर त्यावर सर्वसाधारण क्षयरोगाप्रमाणे उपचार होऊ शकतात. मात्र यातील सर्वात मोठे आव्हान म्हणजे या आजारावर लवकर नियंत्रण ठेवता येत नाही. जोपर्यंत निदान होते, तोपर्यंत या आजाराने हातपाय पसरलेले असतात आणि आतडय़ाला मोठे नुकसान करतात. परिणामी आतडय़ाला जखमा होतात आणि हा क्षयरोग जीवावर बेतू शकतो.
निदान कसे होते?
- या रोगाचे सुरवातीचे लक्षणे म्हणजे सारखी पोटदुखी होणे, काहीही खाल्ल्यास उलटी करणे आदी आहेत.
- या लक्षणांकडे दुर्लक्ष न करता तात्काळ दवाखाना गाठला पाहिजे. पोटातील क्षयरोगाचा आजाराचा शोध घेण्यासाठी कोलोनोस्कोपी, एंडोस्कोपी किंवा लिंफ नोडची बायप्सी केली जाते.
- अल्ट्रासाउंडमध्ये देखील हा आजार कळत नाही. जर लहान आतडय़ात टीबी असेल तर एंडोस्कोपीतून त्याचा शोध लागतो. त्याचवेळी मोठे आतडे, कोलन आणि रेक्टमचा क्षयरोग हा कोलोनोस्कोपीच्या माध्यमातून कळतो.
- निदान झाल्यानंतर उपचार सुरू होतो. उपचाराचा कालावधी हा सहा महिने ते 12 महिन्यांपर्यंत राहू शकतो. याशिवाय डॉक्टर मोटेंक्स टेस्ट आणि इएसआरच्या माध्यमातूनही टीबीचा शोध घेण्याचा प्रयत्न करतात.
बचावासाठी काय करावे?
- फुफ्फुसाच्या क्षयरोगातून हा आजार इंटेस्टाइनपर्यंत पोचत असल्याचे दिसून आले आहे. अशावेळी फुफ्फुसामुळे आजारी असलेल्या रुग्णांच्या खोकल्यापासून दूर राहणे गरजेचे आहे.
- क्षयरोग्याने धुम्रपानासारख्या गोष्टी केल्यास हा आजार होऊ शकतो.
- मधुमेह असलेल्या व्यक्तीला देखील पोटाचा क्षयरोग होण्याचा धोका असतो. कारण त्यांच्या अंगी रोगप्रतिकारक शक्ती कमी असते.
– डॉ. संतोष काळे