मधुमेह निदान आणि तपासण्या
वयाच्या 30-35 वयानंतर वर्षातून एकदा मधुमेहासाठी रक्ततपासणी करणे हितकारक ठरते.
यासाठी सर्वात साधी, सोपी चाचणी म्हणजे रक्तशर्करा तपासणी करुन घेणे. ही चाचणी करण्यासाठी आदल्या रात्री नेहमीप्रमाणे भोजन करुन घ्यावे. सकाळी उठून काहीही न खाता (पाणी चालते) रक्त तपासणीसाठी जावे.
नंतर 75 ग्रम ग्लुकोज 1 ग्लास पाण्यात मिसळून ते प्यायल्यानंतर 2 तासांनी किंवा जेवणानंतर 2 तासांनी परत एकदा रक्त तपासणीसाठी द्यावे. उपाशीपोटी आणि जेवणानंतर 2 तासांनी या दोन्ही चाचण्या करणे आवश्यक आहे.
या दोन्ही तपासण्या करणे शक्य नसल्यास जेवणानंतर 2 तासांनी करावयाची तपासणी जरूर करावी. कारण अगदी सुरूवातीच्या काळात उपाशीपोटी रिपोर्ट नॉर्मल येऊ शकतो. परंतु जेवणानंतर रक्तशर्करा वाढलेली आढळते. ही तपासणी नार्मल न आल्यास उपाशीपोटीदेखील रक्त तपासूनच घ्यावे.
ग्लुकोज टॉलरन्स टेस्ट
नेहमीच्या तपासण्यांनी मधुमेहाचे निश्चित निदान होत नाही तेव्हा ही तपासणी केली जाते. यात सकाळी उपाशीपोटी रक्त घेतल्यानंतर 75 गॅम ग्लुकोज पाण्यात मिसळून प्यायला देतात. नंतर दर अर्धा तासांनी रक्तलघवी तपासणीसाठी घेतली जाते. एकूण 5 वेळा सँपल घेतले जाते. काही ठिकाणी अर्ध्या तासाऐवजी 1 तासाच्या अंतराने 3 तासापर्यंत रक्त-लघवी तपासणीसाठी घेतले जातात. या सर्वांच्या रिपोर्टवरून मधुमेहाचे नक्की निदान केले जाते.
एखाद्या व्यक्तीच्या लघवीत साखर आढळल्यास मधुमेह असल्याचे निदान पक्के करता येत नाही. त्यासाठी रक्ततपासणी अत्यंत आवश्यक आहे. लघवी तपासणीत साखर आढळली नाही तरीही एखाद्या व्यक्तीला मधुमेह असू शकतो. रक्तातील ग्लुकोजची पातळी एका विशिष्ट मर्यादेपेक्षा वर गेल्यास लघवीत साखरेची चाचणी पॉझिटिव्ह येते. यालाच ग्लुकोज धारण क्षमता म्हणतात.
रक्तातील साखर 180 एमजी टक्क्यांपेक्षा जास्त झाल्यास लघवीतून साखर बाहेर पडते. परंतु काही व्यक्तींमध्ये ग्लुकोज धारण क्षमता 180 एमजी टक्क्यांपेक्षा बराच जास्त असल्यास रक्तशर्करा वाढली तरी त्यांच्या लघवीत साखर आढळून येत नाही.
अन्य तपासण्या
मधुमेही रूग्णांना नेहमीच्या वैद्यकीय चाचण्यांखेरीज आणखी काही चाचण्या करून घ्याव्या लागतात. यामध्ये हिमोग्राम, लिपिड फ्रोफाईल, ब्लड युरिया, सिरम क्रियाटीनिन, ग्लायकोसिलेटेड हिमोग्लोबिन, लघवीची संपूर्ण तपासणी, मायक्रो अल्ब्युमिनयुरिया टेस्ट, ई. सी. जी. कार्डीओग्राम, डोळ्यांची संपूर्ण तपासणी यांचा समावेश होतो.
या चाचण्यांच्या निष्कर्षामुळे मधुमेहाच्या निगेचा आराखडा बदलता येतो आणि पुढील गुंतागुंती टाळता येतात.