हुकुमशाही प्रवृत्ती कुणाच्याही प्रगतीसाठी तर उपयुक्त नसते, त्यामुळे सगळय़ांच्याच अवतीभवती आगडोंब उसळू शकतो. सत्तालालसेतून जगभरात निर्माण झालेल्या हुकुमशहांना शेवटी दाती तृण धरावे लागते, मात्र तोपर्यंत होणारे नुकसान सर्वगामी असते. सध्या सुरू असलेल्या युपेन आणि रशियामधील संघर्षाने उग्र स्वरूप धारण केले आहे. कोणत्याही क्षणी युद्धाला सुरूवात होण्याची शक्मयता वर्तवली जात आहे. प्रश्न फक्त युपेन आणि रशिया या दोघांमधील असता तर भारतावर फार मोठा परिणाम होणार नव्हता. पण पूर्व युरोपातील राष्ट्रे, रशिया, अमेरिका, ‘नाटो’ आणि चीन अशी त्याची व्याप्ती वाढत चालली आहे. साहजिकच भारताला या सगळय़ा युद्धजन्य घडामोडींपासून कोणाचीही बाजू न घेता अलिप्त राहावे लागणार आहे, त्याचवेळी जगातील वेगवेगळय़ा देशांत वास्तव्याला गेलेल्या भारतीयांचीही काळजी घ्यावी लागणार आहे. अमेरिकेने तर मागच्या महिन्यातच युपेनमधील अमेरिकन नागरिकांना मायदेशी बोलावून घेतले आहे. युद्ध झालेच तर अमेरिकन नागरिकांना त्रास होऊ शकतो. दस्तुरखुद्द युपेनमध्येही रशियावादी फुटीर मोठय़ा संख्येने आहेत. रशिया आणि अमेरिका यांच्यातील साम्राज्यवाद विकोपाला जाण्याच्या मार्गावर आहे. दुसऱया महायुद्धानंतर अमेरिकेने काही अपवाद वगळता सगळय़ा जगावर आपला वरचष्मा प्रस्थापित करण्याचा प्रयत्न केला होता. त्यात त्यांना काही प्रमाणात यश मिळाले होते. 1991 मध्ये सोवियत रशियाची शकले झाल्यानंतर युपेनसारखे पूर्वयुरोपीय देश लोकशाहीच्या मार्गाने वाटचाल करायला लागले. तथापि, व्लादिमिर पूतीन यांनी रशियाची सूत्रे हाती घेतल्यानंतर पूर्वाश्रमीच्या सोवियत रशियालाच आपल्या अंकित ठेवण्यासाठी युद्धखोर भूमिका घेतली. सोवियत संघाचे तुकडे पडले असले तरी अनेक देशांमध्ये रशियन मानसिकता असलेले नागरिक मोठय़ा प्रमाणावर आहेत. ते त्या देशांची भाषा बोलण्याऐवजी रशियन भाषेत बोलणे पसंत करतात. थोडक्मयात, अशा रशियन मानसिकतेच्या लोकांच्या माध्यमातून संबंधित देश आपल्या पंखाखाली घेण्याचे प्रयत्न पूतीन यांनी सुरू केले. युपेनमधील क्रिमिया या प्रदेशावर रशियाने ताबा मिळवला, त्यासाठी रशियन मानसिकतेच्या लोकांचेच सहकार्य होते. उरलेले काम लष्करी बळाने झाले. युपेनच्या शेजारी असलेल्या रशियाधार्जिण्या बेलारूसमध्ये पूतीन यांनी मागच्या काही काळापासून रशियन सैन्याच्या कवायती सुरू ठेवल्या आहेत. याखेरीज युपेनच्या सीमेवर त्यांनी सव्वा लाख सैन्य तैनात केले आहे. इतकेच नव्हे तर स्वतःची ओळख लपवून युपेनवर सायबर हल्लाही घडवून आणला. यामध्ये युपेनच्या जवळपास सगळय़ा सरकारी वेबसाईट बंद पडल्या. परिणामी, राज्य कारभारच खोळंबला. नागरिक भांबावून गेले. सरकार गोंधळून गेले. या सायबर हल्ल्यात रशियाचा थेट हात आहे, असे जाहीर झाले नसले तरी ते उघड गूपित असल्याचे मानले जाते. या सगळय़ा घडामोडी युद्ध सुरू होण्याची शक्मयता दर्शवणाऱया आहेत. रशिया आणि अमेरिकेत युपेनमुळे वाद पेटला आहे. चर्चेतून कोणताही प्रश्न सुटणार नाही, असे पूतीन यांनी एकतर्फी जाहीरच करून टाकले आहे. युरोपातील अनेक देशांना रशिया तेल आणि नैसर्गिक वायूचा पुरवठा करतो. त्यासाठी युपेनमधून तेलवाहिन्या आणि वायूवाहिन्या नेल्या आहेत. युपेनशी संघर्ष झाला तर या पुरवठय़ावर परिणाम होतो. दुसरीकडे, अमेरिकेसह ऑस्ट्रेलिया, चीनने कोळशावर आधारित ऊर्जानिर्मितीचे प्रमाण कमी केले आहे. त्यांना नैसर्गिक वायूची गरज असते. भारतानेही कोळशाचे उत्खनन कमी करता येईल का, असा विचार सुरू केला आहे. युरोपियन देशांतील 43 टक्के ऊर्जानिर्मिती रशियाने पुरवलेल्या या वायूवर होते. युपेन हाताबाहेर गेल्यास रशियाला त्याचा मोठा फटका बसू शकतो. तर, युपेनने ‘नाटो’मध्ये जाण्याची तयारी केली आहे. जगभरातील 30 देशांचे ‘नाटो’ हे मोठे प्रभावी संघटन आहे. या देशांपैकी कोणत्याही एकावर जगातील अन्य देशांनी हल्ला केला तर सगळे मिळून त्याला प्रत्युत्तर देतील, असे एक कलमच त्यांच्या करारात आहे. म्हणजेच, युपेनवर हल्ला केला तर ‘नाटो’वर हल्ला ठरणार आणि सर्व संबंधित राष्ट्रे रशियावर तुटून पडणार. तिसऱया महायुद्धाची शक्मयता त्यामुळेच वर्तवली जात आहे. अमेरिकेच्या आण्विक पाणबुडीने रशियाच्या सागरी हद्दीत प्रवेश केल्याची घटना नुकतीच घडली आहे. अमेरिकेने जाणूनबुजून ही कुरापत काढल्याचे रशियाचे म्हणणे आहे. अमेरिकेने मात्र असा प्रकार झालाच नसल्याचे सांगून कानावर हात ठेवले आहेत. अमेरिका आणि रशियामध्ये वर्चस्ववाद सुरू आहे. त्यांच्याशी संबंधित देश त्यापासून दूर नसतील. युपेनला ‘नाटो’मध्ये समाविष्ट करून घेण्यास पूतीन यांचा तीव्र विरोध आहे. विशेषतः पूर्वाश्रमीच्या सोवियत संघातील कोणत्याही राष्ट्राला ‘नाटो’मध्ये घेऊ नका, असा दमच त्यांनी भरला आहे. असे असूनही तीन राष्ट्रांना अमेरिकेने सदस्य करून घेतले आहे. आपल्या ताकदीलाच हे आव्हान आहे, असा पूतीन यांचा समज झाला आहे. अमेरिकेला नमवण्यासाठी दुसरा युद्धखोर देश चीनला सोबत घेण्यासही पूतीन मागेपुढे पाहणार नाहीत. आशिया, अमेरिका, युरोप आणि रशिया अशी युद्धजन्य परिस्थिती होईल. त्याच्या झळा भारताला बसल्याशिवाय राहणार नाहीत. कोरोनासारख्या महासाथीमुळे भारतासह जगभरातील अनेक देश मेटाकुटीला आलेले असताना युद्ध लादलेले त्यांना परवडणारे नाही. नुसत्या युद्धाच्या शक्मयतेमुळे भारतातील शेअरबाजार गडगडला आहे. रशिया उद्या म्हणजे बुधवारी युपेनवर हल्ला करू शकतो, अशी शक्मयता वर्तवली जात आहे. पूतीन यांची महत्त्वाकांक्षा, चीनचा साम्राज्यवाद, पाकिस्तानचा संधीसाधूपणा, अमेरिकेची वर्चस्ववादी भूमिका या सगळय़ाचा भारतावर दूरगामी परिणाम होणार आहे. शेजारी राष्ट्रांप्रमाणेच अमेरिका-रशियाशीही भारताचे सौहार्दपूर्ण संबंध आहेत. विशेषतः चीनच्या मुजोरीला अटकाव घालायचा असेल तर अमेरिकेला हाताशी धरणे गरजेचे आहे.
Previous Article‘रॉकेट्री : द नंबी इफेक्ट’ 1 एप्रिलला होणार प्रदर्शित
Next Article पंजाबमध्ये नकोत राजकीय प्रयोग
Tarun Bharat Portal
Parasharam Patil is a versatile content writer, scriptwriter, and content producer at Tarun Bharat Media. Specializes in editorial news, local news entertainment, and political content. His captivating storytelling and deep industry knowledge make him an expert in crafting engaging narratives.