आपल्या आसपासचं जग म्हणजे चित्रकाराचा मोठा कॅनव्हास आहे. त्यावर सुंदर रांगोळी काढली आहे. आपण सगळे त्या रांगोळीतले वेगवेगळय़ा रंगांचे ठिपके आहोत. कोरोनाची साथ येण्याआधीचे दिवस. आम्ही पहाटे बागेत जायचो. परत येताना कोवळी उन्हे वर आलेली असत. घराच्या वाटेवर नुकतीच एक विशीतली मुलगी नियमित दिसू लागलेली. कपाळावर चंद्रकोरीच्या आकाराचं कुंकू रेखलेलं. भांगात पिंजर. नाकात मोठी नथ, अंगावर नवेकोरे हिरवेजर्द लुगडे, नऊवारी साडी, गळय़ात मंगळसूत्र, त्याच्या वाटय़ा उलटय़ा होत्या. याचा अर्थ लग्न नुकतंच झालेलं होतं. एका हाताने सावरलेल्या डोक्मयावरच्या परडीत गोल उशीवर ठेवलेली कुठल्या तरी देवतेची पितळी मूर्ती, तिच्या भोवती फुलांची रास आणि हळद-कुंकवाचा सडा. रस्त्यावरून चालताना ती हसायची नाही, बोलायची नाही. उजवा हात सवयीने पुढे करायची. लोक, कधी मी त्यावर ठेवलेले नाणे परडीत टाकायची.
एकदा दुपारी ती चौकात पेरू खाताना दिसली. डोक्मयावर परडी नव्हती. पण लुगडय़ामुळे ओळखू आली. त्या पेरूवाल्याकडे पिवळे आणि शंकूच्या आकाराचे मऊ पेरू असत. हे पेरू कापले तर आतून गुलाबी निघतात. गोडवा कमी असतो, पण बिया देखील कमी असतात. आम्ही नेहमी त्याच्याकडून पेरू घ्यायचो म्हणून तोंड ओळख झालेली. एकदा पेरू घेताना ती आली. त्याने तिला खिशातून काही नोटा काढून दिल्या. ती गेली. “आपलीच मिसेस आहे, काय करणार, पापी पेट का सवाल आहे,’’ माझ्या चेहऱयावर बघून तो उत्तरला. दोघे दिसत राहिले. मग कोरोना आला. सगळे घरात कोंडले गेले. आवश्यक गोष्टी कधी मिळाल्या, कधी त्यांच्यावाचून रटाळ दिवस ढकलले. मग लॉकडाऊन जरासा शिथिल झाला. तेव्हा बाहेर पडलो. नेहमी दिसणारे खूप चेहरे गायब झाले होते. आपापल्या गावी गेले असतील. किंवा… ठाऊक नाही. रस्ते ओळखीचे वाटले नाहीत. आपणच परके झाल्याची भावना दाटून आली. पेरूवाला आणि त्याची बायको रांगोळीतले दोन्ही ठिपके दिसले नाहीत. कुठेतरी ते असोत, आणि सुखरूप असोत. लवकर परत येवोत. आणि आपणदेखील त्याच रांगोळीतला एक ठिपका आहोत. आपल्या दिसण्याशी, न दिसण्याशी इतर अनोळखी लोकांना काय वाटत असेल? ‘गुमनाम’ नावाच्या जुन्या हिंदी सिनेमातलं गाणं आठवलं. त्यातल्याच चार ओळी उलटसुलट क्रमाने ओठांवर आल्या.
पल दो पल की मस्ती है, मौत यहांपर सस्ती है
आज अगर तू जिंदा है, तो कल के लिये माला जपना