ऑक्सफोर्ड-एस्ट्राजेनेकाकडून झाली चूक : अर्धा डोस अधिक प्रभावी : तज्ञ मात्र साशंक
ऑक्सफोर्ड विद्यापीठ तसेच एस्ट्राजेनेकाची लस 90 टक्क्यांपर्यंत प्रभावी असल्याचा दावा चालू आठवडय़ात करण्यात आला होता. परंतु एस्ट्राजेनेका कंपनीने आता काही लोकांना देण्यात आलेल्या लसीच्या डोसमध्ये चूक झाल्याचे मान्य केले आहे. या चुकीमळे लसीच्या एफेकसी (प्रभावोत्पादकता)वर प्रश्न उपस्थित झाले आहेत. अतिरिक्त चाचण्यांमध्ये हा डाटा कायम राहणार का आणखीन कमी होणार अशी विचारणा तज्ञ करत आहेत. चुकीमुळे त्याच्या निष्कर्षांवरील विश्वास कमी झाल्याचे वैज्ञानिकांनी म्हटले आहे.
एस्ट्राजेनेकाने ऑक्सफोर्ड विद्यापीठासोबत मिळून तयार केलेल्या लसीची डोस 90 टक्क्यांपर्यंत प्रभावी असल्याचे जाहीर करण्यात आले होते. विकासकांनुसार सरासरी एफेकसी 70 टक्के होती, मात्र काही वेळातच डाटावर प्रश्न उपस्थित होऊ लागले. ज्या डोस पॅटर्नने 90 टक्क्यांपर्यंत लस प्रभावी ठरत होती, त्यात सहभागी स्वयंसेवकांना प्रथम निम्मा डोस देण्यात आला, महिन्यानंतर पूर्ण डोस देण्यात आला होता. दोन पूर्ण डोसचा पॅटर्न अपेक्षेइतका प्रभावी ठरला नव्हता.
प्रारंभिक विश्लेषण 131 लक्षणेयुक्त कोरोनाबाधितांवर आधारित होते, परंतु स्वयंसेवकांपैकी कुठल्या समुहात (प्रारंभिक डोस, नियमित डोस आणि प्लेसिबो) किती रुग्ण मिळाले हे सांगण्यात आले नाही. एस्ट्राजेनेकाने ब्राझील आणि ब्रिटनच्या दोन विविध डिझाइनयुक्त क्लीनिकल ट्रायल्सचा डाटा एकत्र केल्यावर गोंधळ वाढला आहे. सर्वसाधारणपणे औषधे आणि लसींच्या चाचण्यात असा प्रकार केला जात नाही.
चूक ठरणार वरदान
लसीच्या डाटावर प्रश्न उपस्थित होऊ लागल्यावर एस्ट्राजेनेकाच्या अधिकाऱयांनी विश्लेषकांशी संपर्क साधला आहे. कंपनीने कुठल्याच स्वयंसेवकाला निम्मा डोस देण्याचा विचार केला नव्हता. चाचणीदरम्यान ब्रिटिश संशोधक पूर्ण डोस देणार होते, परंतु एका चुकीमुळे स्वयंसेवकांना निम्मा डोसच देण्यात आला. याचमुळे संशोधक एका वेगळय़ा डोस पॅटर्नपर्यंत पोहोचले. तज्ञ याला ‘उपयुक्त चूक’ संबोधित आहेत. परंतु कंपनीने या चुकीची माहिती जाहीर न केल्याने संशय मात्र निर्माण झाला आहे.
कुठली बाब लपविली गेली?
2800 पेक्षा कमी लोकांना कमी डोस देण्यात आला होता, तर 8900 जणांना पूर्ण डोस मिळाल्याचे एस्ट्राजेनेकाने म्हटले आहे. विविध डोसच्या प्रभावात एवढा फरक का, याचबरोबर कमी डोसमध्ये अधिक प्रभाव कसा दिसून आला असा प्रश्न उपस्थित झाला आहे. असे कसे घडले हे ज्ञात नसल्याचे एस्ट्राजेनेका आणि ऑक्सफोर्डाच्या संशोधकांनी म्हटले आहे.