एखादा हिंस्त्र शिकारी ज्याप्रमाणे त्याचे सावज बेसावध असताना अचानक त्याच्यावर हल्ला चढवून त्याचा जीव घेतो, त्याप्रमाणे सत्राजित निद्रीस्त असता त्याला शतधन्व्याने मारले व स्यमंतकमणी पळवला. सत्राजिताला ज्यावेळी मृतावस्थेत पाहिले त्यावेळी त्याच्या घरातील स्त्रियांनी हंबरडा फोडला. स्त्रिया, बालके, दास, दासी अनाथ झाल्या. त्या आक्रोश करू लागल्या. सत्राजिताच्या घरावर रात्री दरोडा पडला व सत्राजिताचा झोपेत असतानाच खून झाला ही बातमी वेगाने द्वारकेत पसरली. हे वृत्त ऐकताच त्याची कन्या सत्यभामा आक्रंदन करीत धावतच माहेरी आली.
देखोनि जनकाचिया मरणा । सत्यभामा करी रुदना । प्रेत कवळूनि विलाप नाना । करूनि वदना पिटीतसे । भो भो ताता अनाथें आम्ही । तुजवीण पडिलों दु:खधामीं । कपाळ पिटूनि लोळे भूमी । नावरे ऊर्मी शोकाची । हाहाकारें पिटी हृदय । म्हणे जालासि कां निर्दय । तुझ्या वियोगें अंतसमय । आम्हांलागूनि ये काळीं । नि÷gर होऊनि जनकराया। तूं गेलासि कवण्या ठायां । कां पां सोडिली आमुची माया । ताता सदया स्नेहाळुवा । जनकप्रेत कवळूनि करिं । ऐसे अनेक विलाप करी । सांवचूनि धरिती नारी । म्हणती पुढारी गति चिंता ।
आपल्या पित्याचा रक्तात माखलेला तो मृतदेह पाहून सत्यभामा हादरली. ती प्रेताला कवटाळून मोठय़ाने रडू लागली. तुमच्याशिवाय बाबा, आम्ही आता अनाथ झालो, असे म्हणून कपाळ पिटून ती जमिनीवर कोसळली. तिला शोकाची उर्मी आवरेना. हाहाकार करून ती हृदय पिटून घेऊ लागली. ती म्हणू लागली-ताता! असे कसे नि÷tर झालात? आम्हाला सोडून, अनाथ करून कसे निघून गेलात? आमची माया का सोडलीत? तुमच्या वियोगाने आता आमचाही जीव जाईल. ती आपल्या पित्याचे प्रेत कवटाळून असा विविध प्रकारे शोक करू लागली त्यावेळी तिथे जमलेल्या ज्ये÷ स्त्रियांनी तिचे सांत्वन केले व तिला सावरले.
स्त्रिया पुरोहित सुहृद आप्त । तैलद्रोणीमाजि प्रेत ।
घालूनि सत्यभामा त्वरित । क्रोधें दु:खित निघाली। क्लेशें ठाकिलें हस्तिनापुर । देखोनि श्रीकृष्णहलधर। चरणांपासीं त्राहटी शिर। सांगे प्रकार जनकाचा। तुम्ही असतां माझिये माथां। दुष्टे केलें जनकघाता। पशुहिंसकाचिये समता। प्राण तत्वता घेतले । निद्रित असतां शय्यागारिं । तात वधिला पशूचे परी। मणि अपहरिला करूनि चोरी । दु:खें भूवरी पडे कथितां । सर्व विदित ज्याकारणें । तया कृष्णासि हें गाऱहाणें । शोकसंतप्त अंतःकरणें । कथिलें वदनें वनितेनें ।
नंतर तिथे जमलेल्या स्त्रिया, पुरोहित व नातेवाईक यांनी आपापसात विचार विनिमय करून सत्राजिताचे प्रेत एका तेलपात्रात बुडवून ठेवले. शोकाकूल झालेल्या, रागावलेल्या सत्यभामेने थेट हस्तिनापूर गाठले. तिथे बलराम व कृष्णाची तिने तातडीने भेट घेतली. सत्यभामा अशा शोकाकूल अवस्थेत द्वारका सोडून अचानक हस्तिनापुरात आलेली पाहून त्यांनाही आश्चर्य वाटले. तिच्या अचानक येण्याचे कारण सत्यभामेला बलराम व कृष्णाने विचारले.
Ad. देवदत्त परुळेकर