अध्याय पंधरावा
भगवंत उद्धवाला सिद्धीच्या साधनेबद्दल बोलताना म्हणाले, सिद्धी अनंत आहेत. त्यांचे साधन होणेही खरोखर कठीण असते तपादि सिद्धींचे विधि कसे असतात तेही ऐक. निरनिराळी व्रते करणे, पर्जन्याच्या धारात बसणे, पाण्यात उभे राहणे, धूम्रपानादि साधन करणे इत्यादि जी जी तपे आहेत ती मनामध्ये जी जी भावना धरून करावीत, ती ती सिद्धी त्याला प्राप्त होते. आता मंत्रसिद्धीचे लक्षण ऐक. आपण प्रेतावर बसून एक रात्र अनु÷ान केले असता प्रेतदेवता पूर्णपणे प्रसन्न होते. त्यामुळे भूत, भविष्य, वर्तमान अशा सर्व ज्ञानाची सिद्धी प्राप्त होते हे लक्षात ठेव. सूर्यमंत्राचे अनु÷ान केले असता दूरदर्शनसिद्धी प्राप्त होते. जसा मंत्र आणि इच्छा असते, त्याप्रमाणेच त्याला सिद्धी प्राप्त होते. परंतु ह्या सर्व सिद्धींची समृद्धी एका योगधारणेमध्ये असते. दृढ आसन घालून प्राणापानांचे ऐक्मय करून जो योगधारणा करील, त्याला सर्व सिद्धी प्राप्त होतात. किंवा प्राणापानही सम न करिता, योगधारणाही न धरिता, मला एकालाच हृदयात ठेवले असताही सर्व सिद्धी दासी होतात.
खरोखर मला जर मिळवायचे असेल तर, माझे एकाचेच स्मरण केले, माझं एकाचंच ध्यान केलं, तरी सर्व सिद्धींच्या माथ्यावर पाय देऊन चारही मुक्ती आपोआप दासी होऊन राहातात. पण नाना प्रकारच्या सिद्धींचा विचार करत साधक बसला, तर माझी सलोकता, समीपता किंवा सरूपता यापैकी काहीच हाती लागत नाही मग सायुज्यता तर दूरच राहिली या चार मुक्ती महत्वाच्या आहेत पण माझ्या भक्तांना त्यांचे काहीच कौतुक नसते म्हणून माझे जे अत्यंत शुद्ध भक्त असतात, ते मुक्तीलाही दूर झुगारून देऊन माझ्या भक्तीमध्येच निरंतर तृप्त राहतात. निरंतर माझ्या भक्तीमध्येच तृप्त रहात असल्याने ते मला पूज्य होतात. खरं तर सर्व सिद्धींचा मी ईश्वर आहे पण मीच त्यांची पूजा करू लागतो. त्यामुळे त्या भक्ताच्याभोवती जो सिद्धींचा मेळा असतो, तो आपला सर्व चंबूगबाळे घेऊन पळत सुटतो. गंमत म्हणजे सर्व सिद्धीच्या स्वामित्वासहवर्तमान मी भगवंत भक्तांपाशीच राहात असतो. ब्रह्मवादी लोकांनी योग, सांख्य, धर्म इत्यादी पुष्कळ साधने सांगितली आहेत. त्या साधनांचा, तसेच सर्व सिद्धींचा निर्माता, पालन करणारा आणि प्रभू मीच होय. मी सर्व सिद्धींचे जन्मस्थान आहे, माझ्यामुळेच सिद्धीचे मोठे माहात्म्य आहे आणि माझ्यामध्येच सिद्धींचा शेवट होतो. अशा प्रकारे मीच त्यांचा धनी आहे. जीवात्म्याची जी ऐक्मयता, त्या योगाचा खरोखर मी स्वामी आहे. आणखी ज्यात जीवपणाची गोष्ट मिथ्या ठरते, त्या ज्ञानाचाही सर्वस्वी स्वामी मीच आहे.
ज्ञानोपदेश करणारे जे साधु आहेत, त्यांचाही मी स्वामी असल्याचे प्रसिद्धच आहे. ज्ञानीजनांना माझ्याच उपदेशाने ज्ञानाचा स्पष्ट बोध होतो. वेद उपनिषद्? भागाने उपदेश करतो. मी गोविंद त्या वेदाचाही स्वामी आहे. माझ्याशिवाय त्या वेदाच्या उच्चारातून एकही शब्द उच्चारला जाणार नाही. धर्म म्हणजे ज्ञानाचे साधन, त्याचा स्वामीही मीच आहे हे लक्षात ठेव. आंतबाहेर परिपूर्ण वसणारा ज्ञानमय सर्वात्मा तो मीच. मी सर्वात्मा असून सर्वत्र व्यापलेला आहे. उद्धवा ! आतबाहेर सर्वत्र परिपूर्णत्वाने भरलेला मीच. ही स्थिती खरोखर माझ्यामध्ये आपोआपच कशी राहिलेली आहे ते नीटपणे ऐक. ज्याप्रमाणे सर्व प्राण्यांच्या आतबाहेर पंचमहाभूतेच आहेत, त्याचप्रमाणे मी सर्व प्राण्यांच्या आत द्रष्टारूपाने आणि बाहेर दृश्यरूपाने आहे कारण मी कोणतेही आवरण नसलेला, सर्व प्राण्यांचा आत्मा आहे. जीवांच्या जीवामध्ये माझेच वास्तव्य आहे आणि जीवही माझ्यामध्येच खुशाल राहिलेले आहेत. अरे ! माझे स्वरूप गुणांपासून आणि मायेपासून अगदी भिन्न असून ते अमर्याद आहे. ज्याप्रमाणे घट हा आकाशामध्येच राहतो व त्याच्या आतबाहेर आकाशच असते, त्याप्रमाणे प्रत्येक जीवाच्या आतून व बाहेरून परिपूर्ण भरलेला असा मीच श्रीकृष्ण आहे. सर्व भौतिकांना जशी पंचमहाभूते आतून व बाहेरून व्यापून असतात, त्याप्रमाणे मी श्रीकृष्णही पूर्णत्वेकरून सर्व जगाला आतून व बाहेरून पूर्णपणे व्यापून राहिलेलो आहे.
क्रमशः