लोन अन् बेटिंगयुक्त ऍप्सवर बंदी ः भारत सरकारचा डिजिटल स्ट्राइक
वृत्तसंस्था / नवी दिल्ली
चीनशी कनेक्शन असणाऱया लोन (कर्ज) आणि बेटिंग (सट्टेबाजी)युक्त 100 हून अधिक ऍप्सवर भारत सरकारने बंदी घातली आहे. इलेक्ट्रॉनिक्स आणि माहिती-तंत्रज्ञान मंत्रालयाने ही कारवाई केली आहे. भारताच्या सुरक्षेसाठी धोकादायक ठरलेल्या 138 बेटिंग ऍप्स आणि 94 कर्जपुरवठा करणाऱया ऍप्सवर बंदी घालण्यात आली आहे.
या सर्व ऍप्सचा चीनशी संबंध होता असे सांगण्यात येत आहे. या ऍप्सना तातडीने ब्लॉक करण्याचा आदेश देण्यात आला आहे. एकूण 23 ऍप्सवर बंदीची कुऱहाड उगारली गेली आहे. या ऍप्सवर आयटी कायद्याच्या कलम 69 अंतर्गत बंदी घाण्यात आली आहे.
केंद्रीय गृह मंत्रालयाने या ऍप्सबद्दल इलेक्ट्रॉनिक्स आणि माहिती-तंत्रज्ञान मंत्रालयाला कळविले होते. यानंतर या ऍप्सवर कारवाई करण्यात आली आहे. ही ऍप्स राष्ट्रीय सुरक्षेसाठी धोकादायक ठरू शकत होती असे अहवालात सांगण्यात आले आहे.
बहुतांश ऍप्स स्मार्टफोनवर डाउनलोड करण्यासाठी प्ले स्टोअरवर उपलब्ध नाहीत, परंतु बेटिंग ऍप्स आणि गेम्सना थर्ड पार्टी लिंक किंवा वेबसाइटद्वारे डाउनलोड केले जाऊ शकते. अनेक ऍप्सना थेट ऑनलाइन सोशल मीडियाद्वारेही हाताळता येत होते असे अहवालात नमूद आहे.
बंदी घालण्यात आलेल्या बहुतांश ऍप्स क्रिप्टोकरन्सीमध्ये पेमेंट स्वीकारतात, भारतातील बहुतांश हिस्स्यांमध्ये बेटिंग आणि गॅम्बलिंग अवैध आहे. तसेच याचा प्रचार करण्यावर देखील ग्राहक संरक्षण कायदा 2019, केबल टीव्ही नेटवर्क रेग्युलेशन ऍक्ट 1995 आणि आयटी नियम 2021 अंतर्गत बंदी आहे.
माहिती-प्रसारण मंत्रालयाने ऑनलाइन जाहिरात कंपन्यांना भारतीय प्रेक्षकांसाठी अशाप्रकारच्या जाहिराती न दाखविण्याचा निर्देश दिला आहे. या ऍप्समुळे लोकांची आर्थिक तसेच सामाजिक स्थितीला धक्का पोहोचू शकतो हे पाहता ही मोठी कारवाई करण्यात आली आहे.
केंद्रीय गृह मंत्रालयाने 6 महिन्यांपूर्वीच 288 चिनी लोन ऍप्सवर नजर ठेवण्यास सुरुवात केली होती. यातील 94 ऍप्स ही ऍप स्टोअरवर उपलब्ध होती तर अन्य ऍप्स थर्ड पार्टी लिंकच्या माध्यमातून कार्यरत होती. तेलंगणा, ओडिशा आणि उत्तरप्रदेश यासारख्या राज्यांसह केंद्रीय गुप्तचर यंत्रणांनी देखील केंद्रीय गृह मंत्रालयाला या ऍप्सच्या विरोधात कारवाई करण्याची शिफारस केली होती.
लोन ऍपकडून ब्लॅकमेलिंगचा प्रकार
यापूर्वीही लोन ऍपकडून ब्लॅकमेलिंग आणि वापरकर्त्याचा डाटा चोरण्याचे प्रकार घडले असल्याने यंत्रणा नजर ठेवून आहेत. ही ऍप्स कुठल्याही कागदोपत्री प्रक्रियेशिवाय आणि केवायसीशिवाय कर्ज देण्याची ऑफर देतात. अशा लोकांना या ऍप्सद्वारे कर्ज घेणे सर्वात सोपे वाटते. अनेकदा तर लोक कर्ज आणि ब्लॅकमेलिंगने त्रस्त होत आत्महत्या देखील करतात.
हे चिनी ऍपस लोकांना कर्ज घेण्याचे आणि सट्टा लावून लाखो रुपये जिंकण्याचे आमिष दाखवतात, मग कर्ज न फेडल्याच्या स्थितीत अश्लील संदेश पाठवत छायाचित्रांमध्ये फेरफार करत ती व्हायरल करण्याची धमकी या ऍप्सकडून दिली जात होती. या प्रकारांमुळे त्रस्त होत आंध्रप्रदेश आणि तेलंगणातील अनेकांनी आत्महत्या केल्या आहेत.
ऍप्सवर भारतविरोधी कंटेंट
आयटी मंत्रालयाकडून मिळालेल्या इनपूटनंतर या ऍप्सची चौकशी सुरू करण्यात आली होती. यात ऍप्सवर भारताच्या सार्वभौमत्वाला नुकसान पोहोविणारा कंटेंट असल्याचे यात आढळून आले होते. काही लोकांनी या ऍप्सच्या विरोधात बळजबरीची वसुली तसेच शोषणाची तक्रार नोंदविली होती. या ऍप्सद्वारे आर्थिक संकटात असलेल्या लोकांना कर्जाचे आमिष दाखविले जात होते. अशा कर्जधारकांकडून मोठय़ा प्रमाणात व्याज आकारले जात होते.