प्रतिनिधी /फोंडा
पावसाळा जवळ आल्याने फर्मागुडीच्या पठारावर काकडी मळय़ांची लगबग सुरु झाली आहे. तशी मे महिन्यापासूनच ही तयारी सुरु झाली असून कडाक्याच्या उन्हात येथील शेतकरी कुटुंबे दिवसभर मळय़ात राबताना दिसतात. वेलिंग प्रियोळ भागात हे पावसाळी नगदी पिक घेणारी बरीच कुटुंबे आहेत. बेतोडा भागातही मळय़ाची लागवड केली जात असून आता तरुण वर्गानेही या पारंपरिक शेती व्यावसायात लक्ष घातले आहे. गोव्याच्या बाजारपेठेत काकडी वर्षभर उपलब्ध होते, मात्र फोंडय़ातील पावसाळी तवशी विशेषः पिपऱयांची चव चाखल्याशिवाय गोमंतकीयांचे समाधान होत नाही. हवामान पोषक राहिल्यास जूनच्या दुसऱया आठवडय़ापर्यंत गोव्यातील चवदार काकडय़ा व दोडकी बाजारात उपलब्ध होणार आहेत.
कडाक्याच्या उन्हात…लागवड जोरात
फर्मागुडीच्या गोवा अभियांत्रिकी महाविद्यालयाच्या पाठिमागे असलेल्या बांदोडा व वेलिंगच्या पठारावर सध्या वेलिंग व प्रियोळ भागातील शेतकरी कुटुंबियांनी मळे लागवडीला सुरुवात केली आहे. पलिकडच्या कोने भागातील टेकडय़ांवरही मळय़ांचे काम सुरु झाले आहे. काही मळय़ांमध्ये काकडय़ा दोडक्यांचे वेल वाढू लागल्याने मळे उभारणीला वेग आला आहे. प्रियोळ पंचायतीचे पंचसदस्य पांडुरंग गावडे यांचा मळा बांदोडा व वेलिंगच्या वेशिवर असून गेली अनेक वर्षे ते हा पारंपरिक कृषी व्यावसाय करीत आहेत. पूर्वी वडिल व आजोबा याठिकाणी मळय़ांची लागवड करीत. पहाटे 5 वाजल्यापासून रात्री 8 वा. पर्यंत ते स्वतः व त्यांचे कुटुंबीय मळय़ात राबताना दिसतात. दर वर्षीप्रमाणे यंदाही त्यांनी गावठी काकडय़ांबरोबरच दोडकी, कारली, पडवळ व भेंडी लावली आहे. गेल्या 5 मे पासून त्यांनी बी रुजत टाकून लागवड सुरु केली असून सध्या त्यांच्या मळय़ात वेल वाढू लागल्याने मांडव उभारण्याचे काम जोरात सुरु आहे.
पाणी शिंपण्यासाठी टँकरमधून पुरवठा
मळे उभारणे जेवढे कष्टाचे आहे, तेवढेच त्यांना पाणी शिंपणे खर्चिक बनले आहे. मळय़ापर्यंत पाणी नेण्यासाठी दर दिवशी त्यांना एक ते दोन पाण्याचे टँकेर मागवावे लागतात. त्यासाठी एका टँकरवर दीड हजार रुपये खर्च येत असून मृगाचा पाऊस सुरु होईपर्यंत पाण्यासाठी किमान पन्नास हजार रुपये मोजावे लागतील असे पांडुरंग गावडे सांगतात. याशिवाय खत, किटनाशक फवारणीवर लाखभर खर्च येतो. त्यांच्या मळय़ात शक्यतो रासायनिक खते व फवारणीचा वापर न करता, सेंद्रीय खताचा वापर केला जातो. याशिवाय मांडव उभारण्यासाठी बांबू व अन्य साहित्यावरही 50 हजारापर्यंत खर्च येतो.
रानटी जनावरांचा वाढता उपद्रव
मळय़ांची लागवड किफायतशिर असली तरी अतिवृष्टी, किटकांचा उपद्रव या संकटापासून पिक सुरक्षीत राहिल्यास पुढील अर्थकारण जुळते. हल्ली मळेवाल्या शेतकऱयांना माकड, रानडुक्कर, मोर व गुरांपासून पिकांचे रक्षण करावे लागते. कृषी rकार्डधारक शेतकऱयांना खतावर काही प्रमाणात सवलत मिळते. मात्र इतर गोष्टींसाठी पदरमोड करावी लागते. रानटी जनावरांनी मळय़ांची नुकसानी केल्यास त्याची भरपाई मिळत नाही.
जूनच्या दुसऱया आठवडय़ात तवशी बाजारात
पांडुरंग गावडे यांच्या मळय़ाला लागूनच प्रियोळातील अन्य एक पंचसदस्य हरिश्चंद्र जल्मी यांचाही मळा आहे. कुटुंबियांसह ते सध्या या मळय़ाच्या कामात गुंतले आहेत. वेलिंग-प्रियोळ भागातील रोहिदास गावडे, लक्ष्मीकांत गावडे, परेश प्रभूगावकर यांच्याही मळय़ात सध्या लगबग सुरु आहे. काही तरुण शेतकरी व महिला वर्गही भर उन्हात राबत असून पाऊस सुरु होईपर्यंत त्यांच्या जीवाला विसावा मिळणार नाही. जूनच्या पहिल्या दुसऱया आठवडय़ापर्यंत बाजारात काकडी व दोडगी आणण्याची सर्वच मळेवाल्यांची जोरात तयारी दिसते. जूनमध्ये सुरु होणारा हा गावठी भाज्यांचा हंगाम चतुर्थीपर्यंत चालतो. गोवेकरांचा पावसाळा व श्रावण महिन्यातील शाकाहार याच गावठी भाज्यांवर भागतो. चतुर्थीनंतर येथील काही शेतकरी मुळा, तांबडीभाजी, हळसांडे, भेंडी ही अन्य पिके घेतात. त्यामुळे डिसेंबरपर्यंत त्यांचा या मळय़ात राबता असतो.
शंभर टक्के गुंतवणूक शेतकऱयांचीच
गोठण-वेलिंग भागातील अजय गावडे हा तरुण शेतकरी व अन्य काही कुटुंबे वेलिंगच्या पठारावर मळे लावतात. अजय हा खासगी आस्थापनात नोकरी करीत असला तरी त्याने आपल्या कुटुंबाचा हा पूर्वापार शेती व्यावसाय जपला आहे. मळे उत्पादन किफायतशिर असले तरी तेवढेच खर्चिक असल्याचे तो सांगतो. खत व मशागतीबरोबरच मजुरीला दिवसाकाठी एक हजार रुपये मोजावे लागतात. इतर शेतीला सरकारकडून विविध प्रकारची सवलत मिळते. मळेवाल्यांना स्वतःच शंभर टक्के आर्थिक गुंतवणूक करावी लागते, असे तो सांगतो.
परराज्यातून येणारी भाजी व हल्ली गोव्यातील फार्महाऊमधील भाजी गोव्यातील बाजारपेठेत वर्षभर उपलब्ध होते. मात्र पावसाळय़ात जास्त मागणी असते ती मळय़ातील गावठी भाज्यांना. थोडे अधिक पैसे मोजूनही तवशी व गावठी भाजी विकत घेणारा ग्राहक आहे, त्यामुळेच पारंपरिक मळे कृषी संस्कृती टिकून आहे…!