बेन स्टिम्युलेशन तंत्रज्ञानाबद्दल वैज्ञानिकांचा इशारा
कोरोना संक्रमित झालेल्या लोकांमध्ये सातत्याने विस्मरण किंवा एकाग्रतेचा अभाव असल्याची तक्रार दिसून येत आहे. या प्रकाराला बेन फॉग म्हटले जाते, जो स्मरणशक्तीविषयक निर्णय घेण्याच्या क्षमतेवर प्रभाव पाडत असतो. याच बेन फ्रॉगला सामोरे जाण्यासाठी अनेक जण आहारावर लक्ष देत आहेत, तर कुणी व्यायामावर भर आहेत, परंतु काही जण स्वतःला विजेचे झटके देत आहेत.
बेन फॉग ही प्रत्यक्षात वैद्यकीय स्थिती नाही, तर एखाद्याच्या वैद्यकीय स्थितीमुळे निर्माण होणारी स्थिती आहे. अशाप्रकारे एखाद्या आजारानंतर अनेकदा रुग्ण विस्मरण, मानसिक श्रमावर थकवा होण्याची तक्रार करत असतो, हा प्रकार दीर्घ आजारानंतरही होऊ शकतो.
प्रसूतीनंतर देखील महिला अनेक महिन्यांपर्यंत पोस्ट-प्रेग्नंसी फॉगशी झगडताना दिसून आल्या आहेत. कोरोना संक्रमणात विषाणू मेंदूत काही प्रमाणात सूज घडवून आणत होता, यामुळे न्यूरॉन्स परस्परांशी कम्युनिकेट करू शकत नव्हते, यामुळे फॉगची स्थिती निर्माण झाली आहे. कमी झोप, तणाव, गरजेपेक्षा अधिक मल्टीटास्किंग आणि थायरॉइडमध्येही ही स्थिती दिसून येते.
ब्रेन फॉगपासून मुक्ततेसाठी आता लोक ऍट-होम बेन स्टिम्युलेशन तंत्रज्ञानाची मदत घेत आहेत. म्हणजेच घरातच विजेचे झटके घेत मेंदूला परत वेगाने कार्यान्वित करण्याचा हा प्रयत्न आहे. तांत्रिक भाषेत याला ट्रान्सक्रेनियल डायरेक्ट करंट स्टिम्युलेशन म्हणजेच टीडीसीएस देखील म्हटले जाते. यात डोक्यावर इलेक्ट्रोड्स जोडले जातात, जेणेकरून मेंदूपर्यंत सौम्य विजेचा धक्का पोहोचू शकेल, असे सुमारे 20 मिनिटांसाठी केले जाते.
मनोचिकित्सकांकडून अवलंब
बेन स्टिम्युलेशनचे हे तंत्रज्ञान अत्यंत जुने आहे. आतापर्यंत हे रुग्णालय किंवा क्लीनिकमध्ये डॉक्टरांच्या देखरेखीत केले जात होते, याला ट्रान्सक्रेनियल मॅग्नेटिक स्टिम्युलेशन म्हटले जाते, ज्यात डोक्यावर इलेक्ट्रोमॅग्नेटिक कॉइल लावली जाते, यात मॅग्नेटिक पल्स नर्व्ह सेल्सपर्यंत पोहोचून त्याला उद्दिप्त करतात आणि रुग्णाला नैराश्य किंवा अनेक प्रकारच्या मानसिक आजारांपासून आराम मिळतो. तर डीप बेन स्टिम्युलेशनचा पार्किंसन्स सारख्या गंभीर आजारात दिलासा देण्यासाठी वापर होतो.
घरांमध्ये होतोय वापर
ट्रान्सक्रेनियल डायरेक्ट करंट स्टिम्युलेशनचा वापर आता घरांपर्यंत पोहोचला आहे. टीडीसीएसचा वापर आता त्वरित आरामासाठी केला जात आहे. ब्रेन फॉगिंगला तोंड देणाऱया व्यक्तीचे एखादे ऑफिस प्रेझेंटेशन असल्यास आणि त्याला एकाग्र होता येत नसल्यास तो ऍट-होम शॉक घेत आहे. मुलाखत देण्यापूर्वीही लोक ही पद्धत अवलंबित आहेत. यातही इलेक्ट्रोड्स डोक्यावर लावले जातात आणि मग उपकरण सुरू केले जाते. यामुळे विजेचे सौम्य झटके मेंदूपर्यंत पोहोचतात. यामुळे रक्तप्रवाह वेगवान होतो आणि न्यूरॉन्स सक्रीय होतात. ऑनलाइन साइट्सवर ऍट-होम डिव्हाइस मिळू लागल्या आहेत.
वैज्ञानिक करत आहेत सतर्क
दुसरीकडे वैज्ञानिक या पद्धतीला विरोध करत आहेत. विजेच्या झटक्यांमुळे मेंदू कसा आणि का सक्रीय होतो याबद्दल तज्ञांना अधिक माहिती नाही. अशा स्थितीत ऍट-होम स्टिम्युलेशन धोकादायक ठरू शकते. एका वेळेनंतर मेंदू काम सामान्य स्वरुपात काम करणे बंद करण्याचा प्रकारही घडू शकतो असा इशारा वैज्ञानिकांनी दिला आहे. होम किट एकप्रकारे ड्रग्ससारखेच ठरणार आहे. घरात याचा गैरवापर होण्याची भीती राहणार आहे. याचमुळे ऑक्सफोर्ड आणि येल विद्यापीठ याचे नियमन करण्याची मागणी करत आहे.