रिझर्व्ह बँकेकडून डिजिटल रुपी सादर : ‘सीबीडीसी’च्या अंतर्गत प्रायोगिक तत्वावर प्रारंभ
नवी दिल्ली / वृत्तसंस्था
रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिनाने मंगळवारी म्हणजेच 1 नोव्हेंबर रोजी देशातील पहिले डिजिटल चलन लाँच केले. सध्या प्रायोगिक तत्वावर ‘सेंट्रल बँक डिजिटल चलन’ (सीबीडीसी) अंतर्गत हे चलन जारी केले गेले आहे. या डिजिटल चलनासाठी सध्या भारतीय स्टेट बँक, बँक ऑफ बडोदा, युनियन बँक ऑफ इंडिया, एचडीएफसी बँक, आयसीआयसीआय बँक, कोटक महिंद्रा बँक, येस बँक, आयडीएफसी फर्स्ट बँक आणि एचएसबीसी यांची निवड करण्यात आली आहे.
भारतात डिजिटल चलनाचे युग आता सुरु झाले आहे. भारतीय रिझर्व्ह बँकेकडून डिजिटल रुपया या भारतीय अधिकृत डिजिटल चलनाचे प्रायोगिक तत्वावर अनावरण करण्यात आले आहे. रिझर्व्ह बँकेच्या निर्देशानुसार आघाडीच्या 9 बँकांनी एकत्रितपणे या प्रायोगिक तत्त्वावरील प्रकल्प हाताळणीत सहभाग घेतला आहे. भारतीय रिझर्व्ह बँक आपले अधिकृत डिजिटल चलन जारी करणार असल्याची घोषणा अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी अर्थसंकल्पात केली होती. त्यानुसार भारताचे हे अधिकृत ब्लॉकचेन आधारित डिजिटल चलन जारी करण्यात आले आहे.
जागतिक पातळीवरील ब्लॉकचेन तंत्रज्ञानावर आधारित डिजिटल चलन म्हणजे बिटकॉईन याला अनेक देशांनी मान्यता दिलेली असताना या बिटकॉईनच्या मार्फत होणारे गैरप्रकारही मोठय़ा प्रमाणावर समोर आले आहेत. त्यावर उपाय म्हणून भारतीय रिझर्व्ह बँकेने स्वतःहूनच आपले अधिकृत डिजिटल चलन जारी करण्याचा निर्णय घेतला होता. त्यानुसार भारताचे हे अधिकृत डिजिटल चलन जारी करण्यात आले. लवकरच भारतात अगदी छोटय़ातील छोटय़ा व्यवहारांसाठीही या चलनाचा वापर कसा करता येईल याचीच चाचपणी या प्रयोगांमधून करण्यात येणार आहे.
हा पहिला प्रायोगिक प्रकल्प एक महिन्यासाठीच असेल. सद्यस्थितीत काही निवडक मोठय़ा शहरांमध्येच ही योजना चालवण्यात येईल. पहिल्यांदा व्यापारी आणि मोठे विपेते यांच्या व्यवहारांसाठी हे चलन खुले करून दिले जाणार आहे. त्यानंतर हळूहळू होलसेल विपेते आणि दुकानदारांपर्यंत या चलनाचा वापर केला जाणार आहे.
डिजिटल चलनाचे मूल्य सध्याच्या चलनाइतकेच!
डिजिटल चलनाचे मूल्य देखील सध्याच्या चलनाच्या बरोबरीचे असेल. ते भौतिक चलनाप्रमाणे स्वीकारले जाईल. हे डिजिटल चलन खिशात रोख स्वरुपात ठेवण्याची गरज नाही. हे मोबाईल वॉलेट सारखे देखील काम करेल. ते ठेवण्यासाठी बँक खाते आवश्यक नाही. याच्या मदतीने तुम्ही कॅशलेस पेमेंट करू शकाल. अशा प्रकारच्या चलनाचा वापर वाढत गेल्यास नजिकच्या काळात रोख रकमेवरील अवलंबित्व कमी होईल. तसेच रोखीची अर्थव्यवस्था कमी करण्याचे उद्दिष्ट साध्य करण्यात मदत होईल.