राज्यात 2025 पर्यंत मलेरियाचे उच्चाटन करण्याचे उद्दिष्ट : विविध उपक्रमांची अंमलबजावणी : राज्यात मलेरियाची संख्या कमी
राष्ट्रीय कीटकजन्य रोगांचे नियंत्रण या कार्यक्रमांतर्गत 25 एप्रिल रोजी ‘जागतिक मलेरिया दिन’ साजरा करण्यात येणार आहे. ‘नवी पद्धत वापरा- मलेरिया कमी करा व जीव वाचवा’ हे या वषीचे ब्रीदवाक्मय आहे. सरकारने राज्यात 2025 पर्यंत मलेरियाचे उच्चाटन करण्याचे उद्दिष्ट ठेवले आहे.
2025 पर्यंत मलेरिया निर्मूलनाचे उद्दिष्ट साध्य करण्याच्या उद्देशाने कर्नाटक राज्याने हाती घेतलेल्या मलेरियाविरोधी विविध उपक्रमांच्या अंमलबजावणीमुळे मलेरिया निर्मूलनाच्या टप्प्यावर पोहोचला आहे. त्यानुसार राज्यात मलेरियाच्या रुग्णांची संख्या लक्षणीयरीत्या कमी झाली आहे. 2021 च्या वार्षिक अहवालानुसार, देश मलेरिया निर्मूलनाच्या वर्गीकरणात श्रेणी-1 च्या टप्प्यात पोहोचला आहे.
जेव्हा मलेरियाचे निर्मूलन होईल तेव्हा आपण श्रेणी-0 च्या टप्प्यात प्रवेश करू. सर्व स्तरावर मलेरिया प्रतिबंधक उपक्रमांची प्रभावी अंमलबजावणी करणे ही आपली जबाबदारी आहे. सातत्य व समाजाच्या सहभागाद्वारे हा कार्यक्रम यशस्वी होण्यासाठी जनजागृती उपक्रम मोठय़ा प्रमाणात करणे आवश्यक आहे.
जागतिक मलेरिया दिन 2022 ची उद्दिष्टे खालीलप्रमाणे… जिल्हा, तालुका, आरोग्य केंद्र, उपकेंद्र व ग्रामीण स्तरावरील ठराविक अवधीत कार्यक्रम राबविणे, उपक्रमांचे नियोजन व जबाबदारी ठरवून देणे, दळणवळणाची उपलब्धता-मूल्यमापन व योजनेची प्राधान्यता, आरोग्य सुविधांचे बळकटीकरण, मलेरियाची चाचणी, व्यवस्थापन व त्याच्या उपचार सुविधांसाठी उपकरणे सुसज्ज करणे.
डास नियंत्रण उपाय
पाणी साठविण्याची भांडी नेहमी झाकून ठेवावीत, आठवडय़ातून एकदा भांडय़ातील पाणी पूर्णपणे काढून कोरडे करून पुन्हा भरावे. यासाठी पाण्याचा जास्त साठा करणे टाळावे. अन्यथा ते उकळून ठेवावे. डासांमुळे रोगराई पसरू नये म्हणून आरोग्य विभागाकडून कीटकनाशकांची फवारणी केली जाते, त्यावेळी नागरिकांनी सहकार्य करावे.
समाजाचा सहभाग्ा
ग्रामपंचायत सदस्य, आंतरविभागीय सदस्य, स्थानिक नेते, आरोग्य कर्मचारी व नागरिकांनी सहकार्य केल्यास व वरील उपक्रमांत भाग घेतल्यास मलेरियावर नियंत्रण सहज शक्मय आहे.
जैविक पर्यावरण नियंत्रण उपाय
साचलेल्या पाण्यात ग्यांबोसिय व गप्पीसारख्या जातीच्या डासांची पिल्ले व अंडी खाणारे मासे सोडावेत. त्यामुळे डासांची वाढ होणार नाही, (गप्पी मासे पाळा, हिवताप टाळा), तलाव, जलकुंभ, विहीर, बागेतील कारंजे इत्यादी मासे सोडण्यासाठी सर्वात योग्य ठिकाणे आहेत. अधिक माहितीसाठी स्थानिक मत्स्य व्यवसाय विभागाचे अधिकारी व आरोग्य विभागाचे जिल्हा स्तरावरील मलेरिया रोगाचे अधिकारी यांना संपर्क साधावा.
स्वतःसाठी संरक्षण उपाय
घराच्या खिडक्या, दरवाजांना प्रतिबंधक जाळी घाला, झोपताना मच्छरदाणीचा वापर करा, संध्याकाळी धूप, कडूनिंबाच्या पानांचा धूर करा. रात्रीच्या वेळी डास निरोधकांचा उपयोग करून डास आपल्याला चावू नयेत, याची खबरदारी घ्या.
परिसराची स्वच्छता
साचलेले पाणी-डास उत्पत्तीचे घर, त्यामुळे घराच्या आजुबाजूस साचलेले पाणी असल्यास त्याला वाहते करून डास उत्पत्तीला आळा घालता येतो.
कुटुंबाचे मलेरियापासून संरक्षण करा
साचलेल्या पाण्यात डासांची उत्पत्ती होते म्हणून घराच्या अवतीभोवती पाणी साचू देऊ नये, सांडपाणी वाहून जाण्याची व्यवस्था करावी,
ऍनॉफिलीस डास चावल्यास मलेरिया होतो. त्यामुळे डासनिरोधक मच्छरदाणी, कॉईलचा वापर करावा.
लवकर निदान, पूर्ण उपचार
जागतिक मलेरिया दिनानिमित्त जिल्हा प्रशासन, जिल्हा पंचायत व जिल्हा आरोग्य व कुटुंब कल्याण विभागातर्फे मार्गदर्शक सूची प्रकाशित करण्यात आली आहे. कुठलाही ताप मलेरिया असू शकतो, म्हणून लवकरात लवकर रक्त तपासणी करून घेणे, मलेरिया कितीही कमी किंवा अधिक गंभीर असला तरी त्याचा पूर्ण विचार करून घेणे आवश्यक आहे. उपचारांचा तपशील व गोळय़ा आरोग्य कार्यकर्त्यांकडे सर्व सरकारी रुग्णालये व प्राथमिक आरोग्य केंद्रात सर्वकाळ उपलब्ध असतात. शिशू व गरोदर स्त्रियांना मलेरिया झाल्यास त्वरित डॉक्टरांना दाखवून उपचार सुरू करावेत.